Cháu Bà Nội, Tội Ông Ngoại

Tô Văn Cấp

Vừa đi làm về, chưa kịp rửa tay thay quần áo thì tôi đã mon men đến bên Thúy định hun lén đứa cháu ngoại mà bà đang bế, bà đang “ù-ơ” ru cho cháu ngủ, nhưng Thúy đã vội xoay lưng che cho cháu khiến tôi hun hụt. Thua me thì gỡ bài cào, hai tay bà bế cháu thì má núm đồng tiền của bà ai che? Nghe cái “chụt”, bà bực mình gắt:

– Quỷ nè! Đã nói nhiều lần rồi, muốn hôn… cháu thì phải tắm rửa sạch sẽ đã, người hôi rình mà cứ mon men lại đòi hun, rủi cháu bị nhiễm trùng thì sao?

Trước khi chưa có cháu thì Thúy ít khi khó khăn với tôi như thế. Nhưng từ ngày có cháu, Thúy mê cháu hơn mê ông, còn ông dù bị bà chê thì cũng chỉ mỉm cười:

– Có mon men lại gần, có “nhiễm trùng” thì mới có con, có con rồi mới có cháu. Nay có cháu cho bà bế thì bà chê tôi hôi.

– Đừng ăn nói linh tinh nữa. Đi tắm đi rồi em nhờ chút việc, tiện tay nhớ bỏ vào thùng rác mấy cái tã của cháu đã thay mà em để ở góc phòng tắm đó.

– Sao em không bỏ vào cái thùng chứa tã có nắp đậy kia kìa?

– Bỏ vào đó rồi cuối ngày mới mang đi đổ thì hôi cái thùng, tiện tay thì nhặt lên mang ra thùng rác, tã đã gói kín rồi, có “tùm lum” như tã ngày xưa của con ông đâu mà sợ. À mà ngày xưa ông có biết tã con chứa cái gì đâu! Được 4 ngày phép vợ sanh rồi đi tuốt luốt, đến khi đi phép lần thứ hai thì con đã biết chạy. Mọi việc đều nhờ ông bà ngoại chăm lo, còn ông thì đi quanh năm suốt tháng…

Thúy nói đúng, dù đã hai con nhưng tôi là lính tổng trừ bị nên phải đi hành quân liên tục khắp bốn vùng chiến thuật, chưa biết con bú sữa mẹ hay sữa bò, mọi việc chăm lo nuôi nấng con đều do Thúy, mà Thúy ở chung với bố mẹ ruột nên mọi việc đều được bố mẹ cưu mang con, ông bà ngoại săn sóc cháu.

Nghe Thúy nhắc chuyện những cái tã của con dùng ngày xưa làm tôi nhớ lại cảnh mỗi buổi sáng. Bà ngoại các cháu ngồi bên giếng nước với một thau tã, vừa xối nước vừa dùng bàn chải chải, thoáng chốc những cặn bã trôi theo dòng nước chỉ còn cờ “đuôi nheo” phất phới bay trên dây phơi, bà kẹp mỗi tã một cái kẹp bằng gỗ để tã khỏi bay “theo chiều gió”. Ngày đó tã dùng cho tới khi tã tả tơi mới thôi, đâu có như ngày nay trên đất Mỹ, dùng một lần rồi bỏ, phí của trời! Trước khi quay đi, tôi còn cố gỡ gạc vài câu:

– Nhờ đi phép lần thứ hai mới có thêm cu Việt đấy, nhiều đứa bạn anh về phép vợ sanh rồi ra trận là ra đi vĩnh viễn, không bao giờ còn được “đêm về nghe con khóc vui triền miên”. Cũng có thằng về phép cưới vợ, vừa trở lại đơn vị đi hành quân thì đã ra người thiên cổ mà không biết mình đã làm bố, như trường hợp của Kháng đó.

Thủ khoa Võ Thành Kháng cùng 30 thiếu úy tốt nghiệp Khóa 19 Võ Bị, tình nguyện về Binh Chủng TQLC. Ngay sau khi vừa về trình diện TĐ4/TQLC thì Kháng và Hùng đã hy sinh trong trận đầu tiên tại Bình Giả! Điều ít ai biết là Kháng mới cưới vợ nhân dịp nghỉ phép mãn khóa!

Kiếm củi hai năm thiêu một giờ là vậy! Thủ khoa hy sinh đầu tiên rồi lần lượt các bạn đồng khóa cũng theo gương thủ khoa mà hy sinh trên khắp chiến trường! Số còn lại thì 99% bị thương. Những sĩ quan trẻ ngày ấy nay đã là những ông già “thất thập cổ lai hy”, điểm danh lại xem ai còn ai mất thì đã hơn phân nửa ra đi! Ai chưa đi thì tiếp tục buồn kiếp tị nạn tha hương! May mà “đời còn dễ thương”, còn có vợ con bên cạnh và vui cùng các cháu nội ngoại.

Nhưng nếu để ý xung quanh thì chúng ta thấy các cháu thường ở với ông bà ngoại nhiều hơn là ở với ông bà nội. Anh chị Ph.., anh chị M.., anh chị Dương v.v… con gái ở với mẹ, con trai về nhà vợ. Thế là bà nội nào cũng đều trở thành bà ngoại cả.

Chưa có tài liệu nào thống kê xem ngày nay ở hải ngoại có bao nhiêu chàng thân dài vai rộng đi ở rể, tức là theo vợ về sống chung với ông bà nhạc. Xưa kia, các bà mẹ khó tính thường nhắc khéo con trai rằng đi ở rể là sống kiếp “chó chui gầm chạn”.

Ai chui mặc ai, và chui như thế nào không cần biết, thân trai mười hai bến nước, họ không có quyền lựa chọn, lập gia đình xong là phải theo nàng, “anh theo nàng về dinh”! Lý do dễ hiểu là con gái thích sống với mẹ ruột, tự do hơn, dễ thở và dễ nhờ hơn. Vừa cằn nhằn mẹ xong đã cười trừ: “Mẹ trông cháu hộ con một tí, con đi shopping.”

“Cháu bà nội tội bà ngoại” là ở chỗ đó, là bà dỗ cháu cho con đi làm, cuối tuần con đi xốp-ờ-rao! Vì nhập gia tùy tục, sống trên đất Mỹ phải theo phong cách Mỹ. Người chủ gia đình là bà, “đần” ông không còn được oai phong quyền lực như hồi ở quê nhà, mà phải lui xuống hàng thứ ba, và khi bà ngoại cần tới ông để phụ trông coi săn sóc cháu thì ông không có quyền tránh né, vì vậy nên mới có cái tựa: “cháu bà nội, tội ông ngoại”!

Chữ “tội” là nói theo chữ “nội” cho có vần có điệu chứ nào ai bắt buộc các ông bà đâu. Tất cả là vì tình thương, thương con “một” thì thương cháu “mười”, các bà hy sinh không quản ngại bất cứ điều gì để săn sóc cháu, bà cười khi cháu cười, cháu khóc bà muốn khóc theo, cháu táo bón là bà lo són đái. Tuổi bà cao lại thêm đau lưng nhức mỏi nhưng bà vẫn cố bế cháu để “ầu ơ, con ngủ cho ngoan, mẹ con đi cầy…” Khi cháu chập chững biết đi rồi biết chạy là bà lật đật chạy theo.

Không có một đoạn phim nào đẹp cho bằng cảnh bà chạy theo sau cháu, bà vội vàng bế cháu lên khi chân cháu sắp chạm vào con sâu, cái kiến, hòn đá vũng nước. Nếu chẳng may bà chạy không kịp, cháu té thì mặt bà xanh như tàu lá! Cháu khóc nhỏ thì bà lấy tay đập-đập xuống đất, miệng mắng: “Chừa nhá, mày làm cháu bà té.” Nếu cháu khóc to thì bà lo sốt vó, lấy nước đá hay dầu xoa vào nơi nghi ngờ cháu bị đau. Nếu rủi ro môi cháu bị rướm máu thì lòng bà đau như cắt. Khi bố mẹ cháu về thì biết ăn nói sao đây? Làm sao giải thích khi con hỏi với giọng không vui:

– Sao cháu bị sưng môi vậy, bà?

Châm ngôn đã nói: “Có nuôi con mới biết lòng cha mẹ.” Nhưng trường hợp thấy con bị té, thương con mà trách mẹ, trách bà thì đây mới đúng là “cháu bà nội, tội nghiệp bà ngoại.” Tội nghiệp thật!

Chưa hết, các bà đã sinh và nuôi dưỡng năm, sáu, bẩy, tám, chín, mười người con, trai gái lên người, thông minh, thành công, nên đôi khi bà cũng muốn mang chút kinh nghiệm vào việc săn sóc cháu, nhưng mẹ cháu không hài lòng:

– Bà đừng làm thế, bác sĩ bảo rằng … sách nuôi dạy con nít nói rằng…

Nghe con nói vậy thì mẹ chỉ biết thở dài. Đúng quá đi chứ, mỗi thế hệ mỗi khác, làm sao có thể áp dụng cách nuôi con thập niên 50, 60, 70 ở Việt Nam vào việc dưỡng cháu ngày nay trên đất nước giầu có văn minh được. Mọi thứ tiến bộ thay đổi rồi, quên đi những thứ lạc hậu. Nhưng có một thứ không bao giờ lạc hậu, không bao giờ thay đổi, đó là tình thương, mẹ thương con, bà thương cháu. Vì thế xin đề nghị với các cô cậu, dù trai gái dâu rể cũng nên lựa lời mà nói cho đẹp lòng mẹ, cho vui lòng bà, người đang làm “bê-bi-sít” không công và không có bất cứ một bê-bi-sít nào tràn đầy tình thương như của bà cho cháu.

Không có bất cứ thứ gì so sánh được hay đền bù công sinh dưỡng của mẹ, của bà. Các cô cậu đang nuôi con thì ắt phải biết lòng cha mẹ. Biết là một lẽ nhưng hiểu và thực hiện thì lại khác xa. Xin chớ vì thương con mà lại quên bổn phận làm con, bổn phận trong cử chỉ điều ăn tiếng nói, chớ vội cằn nhằn phản đối mẹ nếu như bà đề cập tới kinh nghiệm nuôi con ngày xửa ngày xưa. Có con nào biết hay còn nhớ hai chữ “bú mớm” là gì không?

Bú là bú bầu sữa mẹ, sữa Guigoz, Babylac, bột Bích Chi, nước cháo pha đường. Còn mớm? Một khi sữa mẹ cạn, sữa bột không có, mẹ nhai cơm, nhai cho nhuyễn, ôm con vào lòng rồi “mớm” cho con. “Mớm” là một hình ảnh đẹp vô cùng, khác với “bón”, khác với cho ăn. Nếu diễn tả đầy đủ bức tranh sinh động này thì e có người lắc đầu khẽ kêu: “Eo-ôi”. Diễn tả như thế là đủ rồi, nếu ai muốn biết mớm như thế nào thì hãy quan sát chim mẹ mớm mồi cho chim con, dù đó là loài điểu không thể so sánh với tình người được.

Tôi vừa cạo râu vừa nghĩ đến vai trò người mẹ, vai trò của bà nội bà ngoại thì nghe tiếng gọi của tình yêu:

– Ông ơi, xong chưa? Cho em nhờ một chút.

– Sắp xong rồi, cạo râu chừng ba mươi giây nữa là xong.

– Sao cạo hoài vậy, sáng nay trướckhi ông đi làm, em thấy ông cạo rồi mà.

– Thì phải thật sạch sẽ và nhẵn nhụi mới được hôn cháu.

– Bày vẽ, chả bù với ngày xưa, trông thấy râu ông mà em nhột, lại quyện khói thuốc Basto mà phát khiếp. Em năn nỉ cạo đi mà ông không chịu, còn lý sự cùn rằng: “Cạo đi thì lấy râu đâu để mà quặp, để mà bà biết tôi sợ vợ.”

– Ngày xưa khác, bây giờ khác, không cần râu để quặp thì em vẫn biết tôi sợ em mà. Vả lại hôn bà khác, hôn cháu khác.Tôi xong rồi đây bà nhờ cái gì nào?

– Em bận bế cháu, nhờ ông pha cho bình sữa để cháu bú rồi cho cháu ngủ, hình như cháu đói nên cứ ọ-ọe hoài. Nhớ súc cái bình bằng nước nóng trước đã, xong rồi cho hai thìa sữa bột, chế vào 6 ounces nước ấm, lắc lắc cho đều…

– Tôi biết rồi mà, tôi đã pha cả ba tháng nay rồi chứ ít sao.

Nghe Thúy vừa nhắc tới chuyện “râu và thuốc”. Tôi nhớ đến những người bạn vì thương cháu mà ông hy sinh bộ râu, bỏ hút. Ông Hồng Khắc, ông Trương Khịa có bộ râu rất đẹp và trông hơi đêu-đểu, các chàng cắt tỉa nhuộm hằng ngày, tóc có thể muối tiêu nhưng râu thì phải đen huyền. Chị Hồng-Trương dẫu có ưng hay phiền hà về râu của chàng hay không thì các anh “don‟t care”. Nhưng mỗi khi Trương-Hồng định hôn cháu thì cháu khóc, cháu quay đi khiến ông “xuống râu” ngay.

Cạo râu không khó, trông càng trẻ trung hơn, nhưng giã từ “người tình khói sương” thì không dễ dàng gì. Họ đã gắn bó với nhau từ lâu, ngày đêm vui buồn sống chết có nhau, vậy mà khi con báo tin cho bố biết rằng bố sắp làm ông thì các ông Phu, Phi, Đuông, Sang, Cảo, Châm, Huy, Hùng, Toàn v.v.. đành lòng phản bội người tình là cô Ba-Số* và bà già Marlboro. Lúc đầu còn nhớ nhung vương vấn nên họ vẫn lén lút đi lại với nhau trong đêm tối ở nơi vắng vẻ, dưới mái hiên đầu hè khi mưa gió hoặc vườn sau nếu ấm áp. Nhưng khi cháu vừa chào đời là ông dứt khoát, “thà mất lòng cô Ba-Số mà được lòng bà”. Ông buồn nhớ thuốc, ông ngồi ngáp đoạn cuối đời “bonus” (tiền thưởng) còn hơn là gây tai họa cho trẻ thơ. (*555).

Cầm chai sữa đưa vợ, tôi khe khẽ nói:

– Pha xong sữa cho em rồi đây, em có cần gì nữa không để anh còn lo việc riêng.

– Việc riêng của anh là tập tễnh viết lách chứ gì! Thôi đi, kẻo bạn bè người ta cười cho. Cháu nó nhờ ông chứ không phải bà, coi trong tủ lạnh còn rau cỏ gì không? Hay chạy ra chợ mua cái gì về nấu cho bố mẹ cháu nó ăn.

– Em thấy đó, từ ngày có cháu là anh đã bỏ các sòng bạc Pechanga, Bicycle (tên các sòng bạc) không còn café “ôm” để có thời gian phụ với em lo cho cháu, chỉ còn mỗi thú tiêu khiển với cô bạn Laptop, cô ấy dậy anh viết và lách. Nay em hạn chế nữa thì tội ông ngoại quá!

Khi chưa làm ông, tôi không thiết tha nghe những câu chuyện kể về cháu của ông nọ bà kia, họ muốn chia cho bạn bè niềm vui và hạnh phúc lúc họ bồng cháu, nghe họ kể cháu của họ đẹp ngoan nhưng tôi vẫn dửng dưng. Khi người bạn tên Cà-Khịa không đến họp mặt được vì lý do bận bế cháu thì tôi cười khẩy: “Bế cháu hay bế bà?” Tôi ngạc nhiên khi thấy anh Dương Chiến dẹp tất cả salon, tủ, bàn ghế vào kho để có chỗ cho cháu phi ngựa gỗ, cháu lái auto. Tôi ngạc nhiên khi những chậu kiểng của Chiến được các cháu trai tận tình săn sóc, hái hoa, ngắt lá bẻ cành! Ông Chiến cười hạnh phúc, ông đi mua kiểng nylon về cho cháu hái hoa bẻ lá tiếp! Có lẽ Chiến mong cho các cháu giống tính ông-thích “hái hoa”.

Khi đã là ông thì tôi mới hiểu tất cả những tình thương yêu của ông bà dành cho cháu. Tôi giã từ tất cả những “thói hư tật xấu”, bỏ cả những gì không cần thiết để nhìn vào thực tế là có thời gian tiếp tay với Thúy mà săn sóc cháu như nhạc phụ nhạc mẫu ngày trước đã nuôi nấng hai con Yến, Việt của tôi. Không chỉ từ biệt cô ba số (555 – Tên một loại thuốc lá đắt tiền) mà tôi còn được Thúy huấn luyện rồi giao hẳn trách nhiệm làm ông nội trợ. Đi chợ, nấu cơm, rửa chén. hút bụi v.v… Những việc mà khi chưa có cháu, tôi thường cười vào mũi những ông nói vì cháu mà lao đầu vào bếp.

Có thể các bạn trai còn độc thân hoặc các ông chưa có cháu mà đọc đến đây cũng sẽ cười khẩy rằng: “Thằng cha này thật là phi lý, viết bài này ba xạo.” Nhưng ai có qua cầu rồi mới hay, có được làm ông nội ông ngoại rồi mới thấy cái hạnh phúc tuyệt vời làm ngựa nhong-nhong cho cháu cưỡi. Có làm ông nội ông ngoại rồi mới thấy lo lắng, mất ăn mất ngủ khi đêm về mà nghe cháu khóc. Không bao giờ có chuyện “đêm về nghe con khóc vui triền miên” được. Ông nhạc sĩ này có ẩn ý gì thì tôi không hiểu thôi. Chẳng hạn “đêm về vì ông mải vui triền miên với bà mà quên cháu khiến cháu khóc, cháu khóc!”

Nếu ngày xưa khi vừa biết yêu thì mong được gặp người yêu, nay đã có cháu, đi đâu cũng mong về sớm để gặp cháu. Xưa yêu nhau, gặp nhau tay trong tay hồi hộp thì nay, vừa về tới cửa, cháu chập chững bước tới ôm chân ông, miệng bập bẹ: “ung nhội, ung nhội, ung nhoại ung nhoại”. Hay như thế, tuyệt vời như thế thì đố ai không vội vàng ngồi xuống vòng tay siết cháu vào lòng, má ông áp má cháu, đầu trắng đầu đen dựa vào nhau.

Trong khi đó bà đứng nhìn, tủm tỉm cười nhưng cũng cố lên tiếng:

– Coi chừng đau cháu, buông cháu ra, người ông hôi rình hà.

Ngoài tình ông thương cháu thì ngược lại cháu cũng giúp ông giải quyết dễ dàng một vấn đề vốn rất rất gai góc giữa hai ông bà.

Già rồi nên tôi sinh tật khó tánh, tự ái, giận dai. Có khi giận cả tuần lễ bà và ông không nói với nhau một câu, vì bà bảo ông là hoa “cẩm chướng” (lẩm cẩm và chướng tai)! Nhưng từ khi có cháu nội ngoại, khi nào bà trao cháu cho ông bế hộ, thì thế nào ông cũng lợi dụng cơ hội hiếm có này, dịp may để tay chạm vào bà mà không phải lên tiếng xin lỗi. Nhờ cháu mà ông bà dễ dàng hòa cả làng.

Thương cháu không sao kể xiết, nhưng ông không biết diễn tả thế nào cho thích hợp với tuổi thơ khiến bà và bố mẹ cháu thường cằn nhằn ông mỗi khi thấy ông bế mà cháu khóc! Thật tội nghiệp cho ông! Đúng là “cháu bà nội, tội ông ngoại.”

Nhưng các ông nội, ông ngoại thương cháu thì thương, chớ có làm thay đổi câu châm ngôn đã có từ lâu đời rằng: “Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà” thành “cháu hư tại ông”. Các ông mà lầm lẫn giữa thương và chiều là sẽ gặp nhiều phiền toái lắm đấy, mẹ các cháu và bà chiều con chiều cháu là đủ rồi, các ông phải làm nhiệm vụ một cái thắng, đừng lầm lẫn như những “thằng ông nội” bạn tôi mà tôi sẽ kể sau đây:

Cháu tới tuổi đi học, trường gần nhà, ông nội làm nhiệm vụ đưa đón, rồi ông chiều cách nào không biết khiến cháu không thích đi học nữa! Bố cháu dạy con, la con thì ông bênh cháu, ôm cháu vào lòng khiến cháu khóc to thêm. Bố cháu lấy chổi lông gà đánh không khí, ông tưởng đánh cháu, ông giật chổi lông rồi la:

– Mày đánh con mày thì tao đánh con tao.

Thế là hai bố hai con giận nhau. Đúng là “thằng ông nội”.

Bạn tôi chiều cháu quá, cháu mới hai tuổi đòi ăn trái nhãn, ông nội bóc vỏ tách hột đưa cùi (cơm) thì cháu không chịu ăn, nằm lăn ra khóc. Ông lột vỏ trái nhãn thôi rồi đưa nguyên trái (còn hột) thì cháu cười, cháu cho vô miệng trệu trạo rồi phun được hột nhãn ra. Thế là ông cười khoái chí, ông vỗ tay! Cháu thấy hay làm tiếp, và đến trái thứ ba, vì trơn quá, hột nhãn lọt tuốt vào cổ họng rồi cháu mắc nghẹn, cháu ho rồi mặt đỏ chuyển dần sang tím, cháu đang đi vào tình trạng thập tử nhất sinh! Ông quýnh quáng, ông quên bấm 911! Vô tình, vô tình thôi, ông vỗ vai cháu kêu trời và thật bất ngờ cháu ho sặc lên và trái nhãn phọt ra. Ông ôm cháu rồi khóc, khóc vì sung sướng.

Người bạn tôi mừng như chết được sống lại (thực sự như thế) tâm sự với tôi và yêu cầu đừng nói với ai. Tôi giữ lời hứa, không nêu tên hắn, mà chỉ gọi hắn là “thằng ông nội”.

Nhưng tôi phải phổ biến việc này hầu báo cho các ông nội, ngoại biết: Đừng bao giờ để gần các cháu hay cho các cháu chơi những trái cây tròn như nho, nhãn, vải, hột mít, hột mãng cầu v.v… Những toys có hình dáng tròn như viên bi, vì các cháu hay cho vào miệng. Nguy hiểm lắm, trẻ em nghẹt thở mà chờ 911 thì trễ rồi, trễ rồi! Các “ông nội” ơi! Chớ chiều các cháu quá có ngày mang họa vào thân! Khi đó mới chính là lúc cháu bà nội mà “tội” ông ngoại./.