Bán Chữ Làm Thầy

Philato Tô Văn Cấp LPK 55-62

 Khi còn học trường Petrus Trương Vĩnh Ký, tôi nghe thày Việt Văn Thái Chí nói:

– Cái nghề cầm cục… phấn (có dấu sắc) trắng đứng trước bảng đen mà hò hét cái đám “nhất quỷ nhì mà thứ ba học trò” như các em thì trước sau gì thày cũng bị nám phổi, tức là làm cái nghề “bán cháo phổi”.

Nghe thày nói thế tôi hiểu chữ “bán” là buôn bán, bán chữ, nhưng sau này được nghe thêm câu: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” tôi mới hiểu “bán” còn có nghĩa là một nửa (1/2), tức là dù dạy một chữ hay chỉ một nửa (1/2) chữ thôi cũng là thày rồi. Vậy thì cái tựa bài viết “bán” ở trên đều phù hợp cho cái nghề cao quý. Tôi xin được viết in hoa một chữ “THÀY”, dù là nam hay nữ đều là THÀY cả. Đối với tôi, thày là trên hết, trên cả cha, trên cả ông nội ngoại, ông cố.

Tôi nhớ một lần đến tham dự tiệc tất niên của trường mình, L. Petrus Ký (LPK), tại nhà hàng Làng Ngon trên đường Beach. Thấy tôi lớ ngớ ở ngoài cửa thì một em trong ban tổ chức đứng gần đó, nhỏ nhẹ lễ phép thưa:

– Kính mời thày vào bên trong.

 Tôi ngó quanh xem có thày nào không, nhưng chỉ có mình tôi. Nhìn em vừa nói thì thấy em cười với tôi (mà là em trai), biết là em nói với tôi. Dù cho em hiểu lầm nhưng tôi vẫn cảm thấy hạnh phúc dâng trào, cao tít cung mây, vì được người khác gọi là thày.

 Trước kia, khi còn ở đơn vị tác chiến, đánh nhau ngoài chiến trường, tôi cũng thường được anh em binh sĩ gọi là thày, thay vì gọi cấp bậc nhà binh là đại úy, thiếu tá. Ngược lại, những cấp chỉ huy mà tôi kính phục, tôi cũng gọi là thày, thay vì gọi là trung tá, đại tá.

Được gọi là thày, tôi cảm thấy hạnh phúc hơn, thân tình hơn, can đảm hơn, chu toàn nhiệm vụ hơn. Đã là thày thì phải giữ tư cách và nhất là phải liêm khiết, trong sạch. Thày không bao giờ ăn hớt cơm chim của trò, của đệ tử. Đã được gọi là thày thì không nên “nổ”, không nên nói phét để bị trò ghét mà gán thêm cho chữ “dùi”, chữ “chạy” theo sau.

Dưới mái trường, trong buổi họp mặt thì chỉ có thày (cô) và trò, mà tôi là trò. Nhìn lại mình, tôi thấy thẹn, vì tôi không xứng đáng với danh xưng thày, dù thực tế tôi đã là “thày” từ lâu rồi, vì ở địa phương tôi, dân quê gọi cha, bố là thày. Tôi đã là bố (thày), không những là thày mà còn trên thày một bậc nữa, tôi đã là ông, ông nội, ông ngoại.

Danh xưng “thày” ở đây, dưới mái trường, có nghĩa là thày thiên hạ, dậy cho thiên hạ biết thế nào là nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, là “không thày đố mày làm nên”, thày về tài năng đức độ. Gọi ai là “thày” là gọi vị đó với tất cả tấm lòng thương mến và kính phục.

Giật mình chợt tỉnh cơn mơ làm thày nên tôi vội vàng đính chính ngay:

– Xin lỗi em, anh không phải là thày, mà là học trò, trò LPK 55-62.

Quả thật, thày là một nghề cao quý, thày là kẻ sĩ. Tước vị thày đứng trên tất cả, Tổng Thống Dương Văn Minh còn phải cúi đầu trước thầy giáo Trần Văn Hương:

-Kính thưa thày…

Nhưng thày cũng là nghề bạc bẽo và nghèo túng, dù dưới chế độ nào đi nữa, nhất là dưới chế độ Xã Hội Chủ Nghĩa. Sau 30/4/75, những thày giáo đáng kính của chúng ta đã bị VC bắt “tháo giầy”, rồi “mất dậy”! Từ đó, kỷ cương học đường XHCN “xuống hố cả nút”, ngày càng xuống dốc, nay thì vô cùng bi đát, không còn “tiên học lễ, hậu học văn” mà là “tiên học tiền hậu học võ”. Trò đổi tình lấy điểm, thầy đánh trò và trò đánh thầy! Nền giáo dục “ngày nay đã hỏng rồi, mười người đi học chín người thôi”, bởi vì không còn thày, chỉ là thày giả, với bằng giả, giả từ trong ra ngoài, giả từ trên xuống dưới!

Còn ở hải ngoại, tình thày cũ, trò xưa thì sao?

Sáng Chúa Nhật ngày 8 tháng 3 năm 2014, thầy trò L.P.Ký họp mặt Tân Niên để trò chúc sức khỏe thầy cô thì sáng Thứ Hai 9/3, tôi đọc được bài báo của một ký giả viết rằng trong một buổi sinh hoạt trường trung học nọ, thầy cô đã bị trò mời xuống ngồi hàng ghế sau để nhường hàng ghế đầu cho mấy vị dân cử địa phương.

Vừa đọc thoáng qua bản tin có ý phiền trách mà tác giả bài viết không nêu rõ tên trường nào khiến tôi hơi lo. Nhưng làm gì có chuyện đó trong buổi họp mặt sáng Chúa Nhật của thầy trò L.P.Ký, chúng tôi vui vẻ lắm mà. Đọc kỹ lại lần thứ hai à thì ra không phải L.P.Ký, mà là trường của bà nội các cháu.

Thôi, chuyện của quý bà thì chớ dại dột mà xía vô, xía vô thì… nói theo lính trận là “từ chết tới bị thương”, tôi xin trở về với “thày cũ trò xưa”.

 Chương trình họp mặt Tân Niên khai mạc lúc 11 giờ sáng thì 10 giờ 30 phút tôi đã tới rồi, đến sớm để hy vọng gặp những người bạn cùng lớp, cùng niên khóa 55-62, nhưng họ đi đâu hết cả rồi! Đã mấy lần tất niên và tân niên, vẫn không có thêm ai mới, vẫn chỉ là Biệt Cách Dù Lê Thành Lân, Dr Võ Thạnh Thời, Dr Mũ Đỏ Phạm Gia Cổn và những đại sư huynh niên khóa 47-54 như các anh Sáu* Bồ Đại Kỳ, Cổ Tấn Tinh Châu v.v… (*Các anh và tôi là lính, nhưng dưới mái trường, tôi không được gọi các anh là đại tá, mà là anh Sáu.)

Những bạn cùng lớp với tôi đang ở đâu? Hay là “sáu tấm” cả rồi? Các trò ra trường vào năm 1962, 63 mà mặc áo lính có lẽ đa số đã là người thiên cổ!

Từ 1962, Cộng Sản Bắc Việt, Việt Cộng đang từ thế du kích chuyển sang các trận đánh cấp đại đội, tiểu đoàn, trung đoàn nên nhiệm vụ tòng quân diệt giặc là ưu tiên hàng đầu của thanh niên nói chung và L.P.Ký nói riêng. Các bạn cùng lớp đệ nhất B1 với tôi nhập ngũ gần hết, tôi là Thủy Quân Lục Chiến (TQLC), còn Nguyễn Đức Cần, Phạm Khánh Châm, Phạm Thựợng Chí thì đi Nhảy Dù và đã tử trận hết cả ba người. Lê Văn Chiểu, Lê Quan Trường đi Biệt Động Quân đã bị thương cụt giò, lũng phổi. Ngô Văn Nô, Lê Đình Điển đi Bộ Binh và đã tử trận cả hai! Tóm lại, lớp tôi, nếu theo sấm Trạng Trình thì “mười phần chết bẩy còn ba, chết ba còn một mới ra thái bình”. Thái bình rồi thì đi tù VC, rồi tha phương, tị nạn Cộng Sản, nay nhìn quanh chỉ còn vài ngưởi thôi, Võ Thạnh Thời, Cao Hoàng Anh, Đỗ Đức Minh, Phan Thành Long, Phan Chi Hảo v.v…

Vì đến sớm, tôi đứng vơ vẩn ngoài cửa thì gặp một bạn trẻ cũng đang vẩn vơ, hai bên nhìn nhau mỉm cười, chào nhau, bạn trẻ tự giới thiệu:

 – Tôi là Tích, Châu Thành Tích

Vừa nghe người đối diện tự giới thiệu tên là “Tích”, tôi giật mình. Chưa một lần được tiếp xúc, nhưng đã nghe xướng danh “thày Tích”, nên tôi vội chắp tay, cúi đầu:

 – Kính chào thày, tôi là Tô Văn Cấp, LPK 55-62.

Thày Tích và tôi chào nhau xong là ôn chuyện thầy cũ trò xưa, chuyện thày giám thị Tập (bơ-tí-xồi) nhéo tai mấy chú nhóc lớp đệ thất ưa phá phách. Chuyện cô Dung dạy Sử Địa, trò nào vẽ con sông mà vẽ từ hạ lưu lên thượng nguồn là cô thưởng cho 2 hột vịt. Cô Ngà dạy Vạn Vật, cô Sâm, cô Hồng, cô Thiên Hương, những bà mẹ không sinh (nhưng rất xinh) thì có công dạy dỗ, rồi tới các thày, thày Đảnh, thày Đính, thày Trọng Phỏng, thày Trần Thượng Thủ, thày Thái, thày Đồ dạy Anh Văn. thày Tạ Ký, thày Thái Chí dậy Việt Văn, thày Binh dạy hình học không gian lớp đệ nhất, thầy Binh bắt trò làm bài tập trong cuốn hình học “Le Bốt-Xê” mờ người. Tôi sợ nhất là thày dạy Pháp Văn Phạm Văn Ba. Thày mà bắt tôi chia “verbe être” thì tôi lo sợ như từ chết tới bị thương, cái “tăng” gì mà nghe ớn quá: “ira, irai, iron, irez”.

Thày Châu Thành Tích Tích còn quá trẻ, xem ra có lẽ thày còn ít tuổi hơn tôi, nhưng thày vẫn là thày. Trong số các thày cô đến họp mặt, ngoài thày Liêm (Thứ Trưởng), thì tôi không được biết quý thày cô, vì tôi chưa có dịp được thày cô dạy, chỉ còn nhớ thày Sum, vì thày dậy chúng tôi về thể dục.

Thày và trò đã đến, đang đến và sẽ đến, bàn danh dự dĩ nhiên là nơi dành cho các thầy cô, sau đó là hai bàn của lớp học trò già niên khóa 47-54 là anh Sáu Bồ Đại Kỳ và đồng môn. Năm nào anh Sáu Bồ Đại Kỳ cũng đặt một bàn, năm nay có thêm các chị Sáu nên thành hai bàn, hy vọng năm tới anh Sáu Kỳ đặt 3 bàn.

Tôi được ban tổ chức xếp cho ngồi cùng bàn với anh chị Sáu Cổ Tấn Tinh Châu (vì anh và tôi cùng là TQLC), với cựu hội trưởng Lê Thành Lân là người hùng Biệt Kích 81 Dù. Ngồi bên cạnh tôi là “Ngũ Sĩ” Phạm Gia Cổn. Tôi gọi chàng là “Ngũ Sĩ” vì chàng là chiến sĩ Nhảy Dù, bác sĩ, võ sĩ, nhạc sĩ, vũ sĩ Hoàng Hạc Khí Công.

Ở học đường LPK, tôi gọi Cổn là “huynh”, vì tôi học sau một lớp. Vào quân trường VB, Cổn thụ huấn quân sự cùng với K21, sau tôi 2 năm, nên Cổn gọi tôi là “niên trưởng”. Như vậy là huề, nhưng chàng là người đa tài, có 5 chữ sĩ đi theo sau, nên tôi gọi Cổn là “Ngũ Sĩ”. Cổn không phản đối mà nhắc nhở tôi:

-Bạn là BK, phải viết chính tả cho đúng, đánh dấu “ngã” cho đàng hoàng, đừng có vờ vịt đánh dấu “hỏi” hay không dấu thì khó yên thân với đệ thất đẳng huyễn đai.

Chương trình khai mạc lúc 11 giờ sáng, nhưng gần 12 giờ rồi mà còn một số bàn trống, anh Sáu Bồ Đại Kỳ cứ đi tới đi lui ra điều sốt ruột, rồi anh nói nhỏ với anh Sáu Châu:

– Tội nghiệp mấy em nhỏ quá, thế này thì lỗ rồi, tụi mình phải giúp các em chứ.

– Cái gì vậy anh Sáu, giúp cái gì vậy? Tôi hỏi.

– Các cậu coi kìa, còn một số bàn trống, thế này thì các em lấy gì mà bù?

Anh Sáu Bồ Đại Kỳ thật tinh mắt, có lẽ vài em trong ban tổ chức còn ít tuổi hơn “xấp nhỏ” của anh ở nhà nên anh hiểu, anh lo cho các em trong ban tổ chức với tình huynh đệ lẫn tình cha con. Mong các em trong ban tổ chức đừng buồn khi tôi nói ra thế, vì nếu tôi không viết ra thì không ai biết tấm lòng của các anh sáu. Nghe anh Sáu Kỳ báo thế thì anh Sáu Cổ Tấn Tinh Châu tiếp ngay:

– Cứ để từ từ coi, xong rồi nếu thiếu thì chúng mình tiếp sức với các em.

Anh Sáu Châu chưa nói hết câu “tiếp sức với các em” thì MC trên sân khấu bắt đầu chào mừng các thày cô và huynh đệ kèm theo vài lời giải thích:

– Vì hôm nay thay đổi giờ, thêm một giờ nên có nhiều người không để ý, đến trễ.

À thì ra đó là lý do một số người đến trễ, đúng giờ thì một số bàn trống đã trám đầy và coi như ban tổ chức vẫn khai mạc đúng giờ. Còn lỗ hay không thì chưa biết, vì vẫn còn một số ghế trống của người đã ghi danh, có hứa giữ chỗ rồi nhưng huynh đệ vẫn đi, mà đi chỗ khác, không tới chơi theo lời ghi danh thì “lỗ ấy ai bù”?

Buổi họp mặt được tổ chức khá chu đáo, văn nghệ xuất sắc, nhiều tiếng cười, tiếng vỗ tay, nhất là ban hợp ca của các bác “song sĩ” thật là tuyệt vời. Hình như bác sĩ nào cũng là ca sĩ cả, nhà ta có ca bác sĩ Thái, ca bác sĩ Ngô Bá Định, ca nhạc bác sĩ Phạm Gia Cổn, ca bác sĩ Trung Chỉnh, ca bác sĩ Trương Minh Cường…

-Xin quý vị cho một tràng pháo tay.

Tinh thần tôn sư trọng đạo được thể hiện ở khắp nơi, từ cách sắp xếp chỗ ngồi, trang trí sân khấu và đặc biệt là nụ cười trên môi của các anh chị em trong ban tổ chức. Các em đã quá quen với công việc, quá thiện chí lo việc chung sao cho giấy rách phải giữ lấy cái nề LPK. Xin cám ơn các anh chị em và để góp vui với ban tổ chức, tôi xin kể lại những niềm vui, những nét đẹp trong buổi họp mặt do các em tổ chức mà ít ai để ý thấy.

Anh Sáu Bồ Đại Kỳ niên khóa 47-54 đến chào thầy Liêm, không phải ông Thứ Trưởng Nguyễn Thanh Liêm, mà là chào thầy Liêm, dù ngày xưa “trò Liêm” học sau lớp “trò Kỳ”, sau này “trò Liêm” làm thầy, còn trò Kỳ đi lính. Dù trò Kỳ là đại tá, nhưng đại tướng, tổng thống còn phải: “thưa thày…” huống chi tá với úy…

Một nữ lưu đến bên “Ngũ Sĩ” Phạm Gia Cổn rồi chắp tay: “Chào thày”.

Thày Phạm Gia Cổn vội vàng đứng dậy xá-xá như hai võ sĩ đạo vái nhau trước khi đấu kiếm. Tuy không chú ý nghe chuyện riêng tư của thày trò họ, nhưng vì ngồi kế bên nên âm thanh cũng lọt vào tai, tôi cũng hiểu thầy trò họ trao đổi với nhau về vụ múa chim, chim Hoàng Hạc múa.

“Thày” Phạm Gia Cổn là chưởng môn phái Hoàng Hạc, học trò khắp bốn phương. Thày vừa ngồi xuống thì lại một nam sinh đến vái thày xin thày quá bộ sang Arizona để diễn giảng sao cho chim Hạc bay cao.

“Gieo rắc đó đây những mầm sống vui” là tâm niệm của chưởng môn Hoàng Hạc, sao cho mọi người khỏe vì nước, tinh thần minh mẫn trong thân thể tráng kiện. Vì tinh thần minh mẫn nên trò Cổn đến bàn của các giáo sư rồi vái chào thày Tắc, vì thầy Tắc dậy toán cho trò Cổn năm đệ tam B6.

Cái đẹp là ở chỗ này đây, nhờ ban tổ chức cho họp mặt dưới “mái trường xưa” nên mới có dịp so sánh, mới biết thày nào trên thày nào, “bán tự vi sư” là vậy, thầy dậy võ đứng sau thầy dậy văn, thầy dậy võ đến vái chào thày dậy văn chương.

Anh Sáu Bồ Đại Kỳ, với bí danh Bỳ Đại Kồ, vỗ vai kèn sĩ Phạm Gia Cổn:

– Bác sĩ lên thổi một bài đi, kèn sexo (?) của bác sĩ để đâu rồi?

Đệ Cổn khiêm tốn thưa:

– Thưa đại huynh, nơi đây, buổi họp mặt dưới mái trường thì chỉ có hai giai cấp, đó là thầy và trò, không có sĩ nào ở đây cả. Chương trình văn nghệ của các em đang hay quá mà tôi lên sao được! Có thể các em nể tình sắp cho tôi thổi một hai bản nhưng tự mình phải biết thương các em chứ, đâu có thể làm khó các em được.

Ngày xưa ở Sài Gòn, báo chí có loan truyền một câu khá hợp lý: “Điều mà Tổng Thống Thiệu nói được thì PTT Nguyễn Cao Kỳ không nói được”. Môi trường nào tước vị ấy, ở đây, điều mà bác sĩ Cổn nói được thì người khác nói không được, đó là:

– Dưới mái trường chỉ có thầy và trò, không có sĩ nào cả./.