Au lycée Petrus Ký

Võ Phi Hùng sưu tầm

Lời Giới Thiệu:

Đọc lại “Au Lycée Petrus Ký” trên tờ báo La Tribune Indochinoise số 357, ra ngày 4 tháng Giêng năm 1929, ta biết được khi học sinh đã khởi sự học từ tháng 10 – 1928 mà trường sở vẫn chưa được xây dựng xong.  Ngôi trường dành riêng cho học sinh bản xứ này, so với trường Tây ở Hà Nội (Alexandre Yersin?) hay Chasseloup – Laubat ở Sài Gòn đã bị người Pháp đối xử không tương xứng.  Bài báo tường thuật việc bãi bỏ khu thứ năm (?) sẽ làm giảm bớt việc thâu nhận, cũng như cắt giảm phần ăn của học sinh.

Người hiệu trưởng đầu tiên của College de Cochinchine (tiền thân của Lycée Petrus Ký)  là ông Saint Luce Banchelin vẫn tiếp tục làm việc và ở nhà bên trường Chasseloup – Laubat, không hề thấy mặt ở trường Petrus Ký ngày nào, theo lời thuật lại của niên trưởng Trần Văn Lắm qua  bài “Hơn 70 năm qua”.   Tình trạng người hiệu trưởng không có mặt trực tiếp điều khiến là trở ngại không nhỏ cho sự phát triển của trường, và phải chờ đến khi ông Paul Valencot được bổ nhiệm cùng các người trong ban quản trị vào niên khoá sau.

Võ Phi Hùng (PK 1967-1974)

***

Au lycée Petrus Ký

Quelques remarques pour faire suite à l’admiration de M. le Gouverneur général

Le Lycée Petrus Ký, destiné aux élèves indigènes est traité en parent pauvre.

On refuse d’y nommer un surveillant general; au lycée d’ Hanoi, au Chasseloup – Laubat, à côté du Censeur et du Proviseur il y a un surveillant général et le Lycée Petrus Ký est plus vaste et la population scolaire de beaucoup supérieure.

On ne vent pas non plus y nommer un économe comme aux Lycées d’Hanoi at Chasseloup – Laubat, le Lycée Petrus Ky doit se contender d’un Régisseur qui n’est pas du tout secondé et qui a plus de travail que dans les deux autres lycées.

Il est question de supprimer le 5e bâtiment prévu dans les plans; dans ce cas il y aura moins d’élèves au Lycée et l’ Administration sera dans l’obligation de refuser de nouveaux élèves.

Les derniers crédits votés par le Conseil colonial, (c’ était entendu) devaient servir à la construction du logement du Provisieur, de celui de l’économie, d’un 5e bâtiment; il est prévu pour cette dernière construction (galeries et remblais compris) environ 85000 p.

On aura à faire 20.000 p. de travaux supplementaires dans les constructions inachevées, et 23.000 p. environ serviront à payer les dépassements decredits pour travaux exécutés en 1928.

Ainsi aucun compte ne sera tenu du vote du Conseil colonial.

Les bâtiments indispensables pour loger le personnel administratif ne seront pas construits – il n’y a ni lingerie, ni infirmerie, ni logement pour les surveillants français et indigènes, ni logement pour le personnel subalterne.  En ce qui concerne l’administration intérieure, on parle de diminuer la ration journalière de riz et de viande des élèves, de la reporter respectivement de 650 gr. à 600, de 325 gr. à 300 l’augmentation avait été obtenue, il n’y a pas longtemps.

Et pourtant il s’agit dejeunnes gens en pleine période de croissance aux quels il ne faudrait pas donner une quantité de nourriture insuffisante.

Les rapports de la Commision d’ hygiène ont signalé des faits qui paraitraient incroyables s’ ils nétaient malheureusement vrais.  Les fosses septiques sont dans les classes, des odeurs malsaines s’y dégagent tout l’après – midi, surtout les puisards recevant les eaux des cabinets d’aissance sont remplis et ce déversent dans les cours; les tuyaux des water-closet sont souvent bouchés.

La quantité d’eau dont le lycée dispose est de beaucoup insuffisante pour la toilette, les douches des élèves et des surveillants.

A cette date les laboratoires ne sont même pas installés.

Le Conseil d’administration a émis des voeux très important dont ou n’a tenu aucun compte!

 ***  

Bản phỏng dịch tiếng Việt, qua Google Translate và hiệu đính của anh Lâm Thuỵ Phong (PK 1964 – 1971)

Vài nhận xét tiếp theo tuyên dương của Toàn Quyền. 

Trường trung học Petrus Ký,  dành cho học sinh bản xứ bị đối xử không tương xứng. 

Người ta từ chối bổ nhiệm một tổng giám thị của trường; trường trung học Hà Nội,  trường Chasseloup – Laubat, bên cạnh giám học và hiệu trưởng có một tổng giám thị, trong khi đó Petrus Ký to lớn và đông đảo học sinh hơn rất nhiều. 

Người ta cũng không màng bổ nhiệm một quản trị – kế toán viên như hai trường kể trên. 

Trường Petrus Ký phải tự chấp nhận với một hiệu trưởng hoàn toàn không được trợ giúp trong công việc bề bộn hơn.

Thêm câu hỏi trong dự án bãi bỏ khu thứ năm; trong trường hợp này, sẽ có ít học sinh hơn và ban quản trị nhà trường sẽ bắt buộc phải từ chối thu nhận học sinh mới.

Các khoản tín dụng gần nhứt được phiếu chấp thuận của Hội đồng thuộc địa (xem là vậy) được dùng để xây nhà ở cho hiệu trưởng,  quản trị – kế toán,  khu thứ năm của trường mà theo dự tính (luôn cả phòng triển lãm và bờ rào ) khoảng 85.000 p (đồng tiền Đông dương – piastre, p).  

Phải kể đến 20.000 p cho các công trình phụ,  và 23.000 p phải trả cho khoản phụ trội của các công trình đã thực hiện từ năm 1928.

Không có một tín dụng nào được ghi nhận trong cuộc bỏ phiếu của Hội đồng thuộc địa. 

Các dãy nhà cần thiết dùng làm nơi cư trú của nhân viên hành chánh sẽ không được xây cất – Không có nơi giặt quần áo, phòng bệnh xá, nhà ở cho các các cấp thừa hành.

Đối với việc điều hành,  quản trị,  người ta nói đến giảm phần ăn thường nhựt của học sinh về gạo và thịt: từ 650 gr còn 600 gr (gạo) và 325 gr xuống 300 gr (thịt). Mức tăng ăn uống này đã được chấp thuận cách đây không lâu. Mặc dầu đó là những học sinh đang ở độ tuổi cần phải có một chế độ dinh dưỡng cần thiết và đầy đủ để phát triển. 

Theo báo cáo của ủy ban vệ sinh, nhiều bất cập khó tin nhưng có thật. Mùi hôi xông lên từ các nhà vệ sinh bay ra trong các lớp học mỗi buổi trưa, và nhứt là các rảnh thoát nước đầy tràn ra sân, các ống và nước rửa bồn vệ sinh thường xuyên bị nghẹt. Nước trong trường dành cho phòng vệ sinh, phòng tắm rất thiếu thốn. Cho đến ngày này, phòng thí nghiệm vẫn chưa hoạt động. 

Hội đồng quản trị của trường đã đệ đạt yêu cầu bổ khuyết rất quan trọng, nhưng không đề mục nào được quan tâm. 

Báo La Tribune Indochinoise số 357, ngày 4-1-1929

Không ảnh của trường Lycée Petrus Ký, chụp vào cuối thập niên 1920.