Ung Thư Phổi

Bác sĩ Phan Giang Sang

(trích TUYỂN TẬP PHAN GIANG SANG III – Y HỌC VÀ ĐỜI SỐNG 2016)

Mặc dầu khoa học kỹ thuật tiến bộ, nhưng hằng năm không biết bao nhiêu triệu người mất mạng vì bịnh tật, nhiều nhứt là bịnh ung thư phổi. Phụ nữ chết về ung thư cổ tử cung, còn đàn ông không phải ung thư tuyến tiền liệt mà nhiều nhứt vẫn là ung thư phổi (UTP).

Trên thế giới có mấy triệu người mắc bịnh UTP do nhiều nguyên do, nhứt là thuốc lá, khói thuốc lá và nhiều loại khác. Ðàn ông nhiều hơn đàn bà với tỉ lệ 1/13, còn đàn bà với tỉ lệ 1/16.

Hằng năm có 3.2 triệu bịnh nhân chết vì UTP. Riêng Mỹ vào năm 2011, có 220 ngàn người mắc bịnh, và hằng năm có 32 ngàn người bịnh mới được phát hiện. Trong đó có 10 tới 20 % không do hút thuốc lá.

Tại Úc nhứt là tại Victoria đã phát hiện được 28.363 người mắc bịnh UTP và 10.673 người chết vì nó vào năm 2010. Rất đáng sợ!

Bên Trung Quốc có nhiều người hút thuốc lá như điên như Ðặng Tiểu Bình, nên bịnh UTP cũng nhiều nhứt.Người Việt Nam cũng hút thuốc phì phà như ống khói tàu xà lúp khắp mọi nơi, cũng mắc bịnh UTP rất nhiều. Nam giới là 31/100.000 và nữ là 7/100.000. Mỗi năm có thêm 6.900 bịnh nhân mới phát hiện.

Đàn ông bị UTP nhiều hơn đàn bà vì hút sách không nói gì. Nhiều khi vô tình họ vướng phải, vì nghề nghiệp hết sức thê thảm và tội nghiệp! Vì miếng cơm manh áo, vì gia đình họ lăn xả, hăng say làm việc để rồi mắc bịnh UTP như các nhân viên của hãng H&J (UTP do Asbestos hay Amiante).

Phần đông người mắc bịnh UTP ở vào lứa tuổi 50-70. Nhiều khi cũng có trường hợp ngoại lệ sớm hơn, ở độ tuổi 30.

Tại sao mắc phải UTP?

Chắc chắn đứa bé nào cũng biết là UTP gây ra do hút thuốc lá và khói thuốc lá. Phần đông trên 90% là do 4-(N-Methyl-N-Nitrosamine)-1-(3- Pyridyl-betanone). Ngoài ra còn có nhiều hóa chất khác. Hể nghỉ hút thuốc thì số bịnh nhân UTP hạ xuống. Nhưng phần còn lại là do bụi Asbestos, Halogen, Arsenic, phóng xạ, hơi Uradium, Radon và vũ trụ tuyến. Cũng có thể do di truyền. Hoặc môi sinh dơ bẩn, không khí không trong sạch có nhiều chất diesel

Nó cũng có thể do di căn phát tán từ bịnh UT nào đó đưa tới. Ngoài ra cũng có thể do siêu vi trùng (sv) như ở loài chuột, sv HPV, sv CMV, Simian virus…Tại  Hàn Quốc lại do nhiễm thể thứ 10 dính với nhau 9rna chromosone 10 KIF5B, RET genes.

Về cơ thể bịnh học

 UTP có nhiều loại, được chia ra làm hai loại theo dạng của tế bào

  1. Không phải Ung thư tế bào không nhỏ (Non-small cell cancer): UT biểu mô (squamous cell cancer) là loại thường thấy nhứt. Kế đến là UT tuyến (adenocarcinoma) và UT tế bào lớn.
  2. UT tế bào nhỏ
  3. Còn các loại khác rất hiếm như: Lymphoma, blastoma và sarcoma.

 TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG

Nhiều khi không có triệu chứng chi hết (5%). Rất khó mà biết được, chỉ tự nhiên chụp hình phổi mới phát hiện UTP. Tuy nhiên phần nhiều người mắc bịnh hay than:

  • Ho lâu ngày.
  • Khó thở, làm việc gì cũng hay than mau mệt vì màng phổi có nước.
  • Khạc ra máu (haemoptysis thổ huyết, máu có vướng đàm), [còn máu có đồ ăn là máu từ bao tử thì gọi là haematemesis] 50%
Ung thư phần trên bên trái (hình True Scan) CXR
  • Đau lói ngực.
  • Có khi nuốt mắc nghẹn do hạch vùng giữa ngực sưng
  • Tĩnh mạch cổ trương.
  • Tiếng nói khào khào, có khi kéo hò hen như bị suyễn (10%)
  • Than vai đau, chạy xuống tay đau, đây là hiện tượng bướu Pancoast (Pancoast tumour) nằm trên chóp phổi phải. Đưa tay lên đầu không được vì đau nhức.
  • Thân hình gầy ốm, da xanh xao người thiếu máu.
  • Ngoài ra, có cái lạ là người bị UTP hay có những triệu chứng trên bàn tay. Có thể nói bàn tay là chứng nhân của bịnh: Vậy phải khám bàn tay: móng tay bủng cong, đầu ngón tay to như dùi trống, đau cổ tay, bàn tay bị teo.

Xét nghiệm

Muốn định bịnh UTP cần phải làm vài xét nghiệm:

  • Thử máu: FBC, LFT, UEC, INR
  • Thửđàm tìm tế bào ung thư
  • Quang tuyến: Chụp hình phổi (CXR),
  • CT scan, CT scan brain, Bone scan… để tìm coi có di căn không. XR xương phì đại là do di căn (hypertophic pulmonary osteoarthropathy)
  • Nội soi khí quản, dò tìm tế bào đểthử, làm sinh thiết
  • Gần đây người ta thử hơi thở bằng loại rất nhại để tìm UTP.
  • Mới nhứt là chụp cắt lớp phổi với lượng quang tuyến X thấp ít nguy hại lại có nhiều hiệu nghiệm hơn.

Thử tim:

  • ECG,
  • Stress test, stress thallium scan nếu cần thiết

Nhiều khi phải làm

  • Nội soi khí quản (Fiberoptic bronchoscopy),
  • Nội soi trung thất (mediastinoscopy),
  • Đâm kim lấy tế bào thử nghiệm (fine needle biopsy FNB).
  • Dịch màng phổi

Điều trị

Tổng quát: Ăn uống bổ dưỡng, nhứt là đậu nành vì nó giúp cho xạ trị hữu hiệu hơn, và trì trệ sự tiến triển của ung thư.

Giải phẫu: Giải phẫu để điều trị mà cũng lấy mẫu tế bào UT để chuẩn định thời kỳ I, II và III hầu điều trị chính xác hơn.

Nội khoa: Hóa trị, thuốc chống miễn nhiễm (immunotherapy)

Uống thêm vitamin D… Aspirin.

Quang tuyến: Hóa trị và Xạ trị khi nào là UTP do tế bào nhỏ gây ra. Lúc phát hiện cũng là lúc nó đã phát tán rồi.

Muốn phòng ngừa tốt hơn hết là bỏ hẳn hút thuốc, cấm hút thuốc, tăng thuế thuốc lá cho nặng.

Xin lỗi đừng giận: Các bà nên cứng rắn mà dùng bí quyết sở trường là tuyệt chiêu cấm vận các ông là xong!