MỤC LỤC

Lời nói đầu…………………………………………………………………………………………………. 14

Phần thứ nhất: Triết học Phật giáo …………………………. 16

CHƯƠNG 1.- Cuộc đời của Đức Phật Thích-ca. ………………………………………… 17

I.-Bối cảnh xã hội và các nền văn hoá có trước khi Đức Phật Thích-ca ra đời: …… 18

1.-Văn minh lưu vực sông Indus. …………………………………………………………….. 20

2.-Văn hoá Veda. …………………………………………………………………………………… 22

II.-Các tư tưởng triết học tôn giáo thời Đức Phật Thích-ca còn tại thế: ……………… 23

A.-Các hệ thống triết học, tôn giáo chính thống: Bà-la-môn giáo. ……………….. 23

B.-Các hệ thống triết học, tôn giáo không chính thống: ……………………………… 24

III.-Cuộc đời của Đức Phật Thích-ca: …………………………………………………………… 27

IV.-Những bài học từ cuộc đời của Đức Phật. ………………………………………………… 43

CHƯƠNG 2.-Phương pháp hoài nghi của Đức Phật …………………………………. . 45

I.-Hành trình từ hoài nghi đến chân lý. ………………………………………………………….. 45

II.-Phương pháp hoài nghi của Đức Phật: ……………………………………………………… 46

A.-Nguyên nhân Đức Phật thuyết giảng bài Kinh Kalama………………………….. . 46

B.-Phương pháp hoài nghi của Đức Phật………………………………………………….. 48

III.-Bài học từ “Phương pháp hoài nghi của Đức Phật”. …………………………………. 50

IV.-Phụ Lục: Phương pháp hoài nghi của Descartes trong triết học Tây phương. . 50

CHƯƠNG 3.-Tư tưởng triết học Ấn-độ có trước khi Đức Phật Thích-ca ra đời. . 52

I.-Thời kỳ Veda: …………………………………………………………………………………………….. 52

II.-Sáu phái triết học: ………………………………………………………………………………………. 57

CHƯƠNG 4.-Đạo đức Phật giáo: ………………………………………………………………….. 66

I.-Dẫn nhập …………………………………………………………………………………………………….. 66

II.-Tam Bảo: Phật, Pháp và Tăng đoàn. ……………………………………………………………… 69

III.-Quy y Tam Bảo. ………………………………………………………………………………………… 70

IV.-Giới luật của Phật giáo đối với Cư sĩ và Tu sĩ. ……………………………………………… 72

V.-Phật giáo và tình dục. …………………………………………………………………………………. 74

VI. -Tứ vô lượng tâm: từ, bi, hỷ và xả. ……………………………………………………………… 76

VII-Tam độc: Tham, sân và si. …………………………………………………………………………. 77

VIII-Bổn phận của cư sĩ đối với người thân: ……………………………………………………… 78

A.-Trong gia đình: ……………………………………………………………………………… 78

B.-Trong xã hội: …………………………………………………………………………………. 79

CHƯƠNG 5.-Thuyết duyên khởi hay Thập nhị nhân duyên. ………………………….. 84

I.-Định nghĩa: ………………………………………………………………………………………………. 85

1.-Thuyết duyên khởi hay Thập nhị nhân duyên. ………………………………………. 85

2.-Luật Nhân – Duyên – Quả (Luật Nhân Quả). …………………………………………. 86

3.-Ảnh hưởng của “Luật Nhân Quả” vào đời sống của chúng ta. ………………… 88

II.-Nội dung của thuyết duyên khởi: ………………………………………………………………. 89

A.-Mười hai loại nhân duyên trong thuyết duyên khởi ……………………………… 89

B.-Nhận xét về thuyết duyên khởi. …………………………………………………………. 92

III.-Bản thể luận và Biện chứng pháp trong thuyết duyên khởi: ………………………… 95

A.-Bản thể luận trong thuyết duyên khởi. ……………………………………………….. 95

B.-Biện chứng pháp trong thuyết duyên khởi: …………………………………………. 97

IV.-Kết Luận. ………………………………………………………………………………………………. 100

CHƯƠNG 6.-Nhận thức luận trong triết học cổ điển Ấn-độ và trong triết học Phật giáo…… 102

Phần một Dẫn nhập: ………………………………………………………………………………… 103

Phần hai Nhận thức luận trong:

I.- Triết học cổ điển Ấn-độ: ………………………………………………………………………… 104

II.-Trường phái Nyaya: ………………………………………………………………………………. 110

III.-Phần bổ sung: ……………………………………………………………………………………… 118

Định nghĩa môn “Nhân Minh Học Đông phương” và môn “Luận Lý Học Tây phương”

Phần ba: Nhận thức luận Phật giáo trong thời kỳ Phật giáo nguyên thuỷ: ……………… 120

A.- Quan niệm của Đức Phật lịch sử. …………………………………………………………. 122

B.-Quan niệm của Phật giáo Nguyên thuỷ: 18 lãnh vực tâm-sinh-vật lý: ……….. 123

C.-Phần bổ sung: ……………………………………………………………………………………..124

Đặc tính của các cảm giác quan, và sự liên hệ giữa cảm giác quan với các đối tượng tương ứng.

Phần bốn: Nhận thức luận trong thời kỳ Phật giáo Phát triển: …………………………….. 128

I.-Nhận thức luận của Vasubandhu: ……………………………………………………………. 129

II.-Nhận thức luận của Dignaga …………………………………………………………………… 130

III.-Nhận thức luận của Dharmakirti: ……………………………………………………………. 145

Phần năm.- Tổng kết …………………………………………………………………………………… 155

CHƯƠNG 7.-Vũ trụ luận Phật giáo. ……………………………………………………………..160

I.-Định nghĩa Vũ trụ luận. ………………………………………………………………………………. 160

II.-Vũ trụ luận trong triết học Phật giáo: ………………………………………………………….. 161

III.-Ảnh hưởng của Vũ trụ luận Phật giáo đối với đời sống hằng ngày. ………………… 164

CHƯƠNG 8.-Tứ diệu đế ……………………………………………………………………………….. 166

I.-Nội dung của Tứ Điệu Đế ………………………………………………………………………….. 166

II.-Nhận xét những lời Phật dạy trong “Tứ Diệu Đế”. ………………………………………. 170

III.-Kết luận ………………………………………………………………………………………………… 172

CHƯƠNG 9.-Bát chánh đạo. ……………………………………………………………………… 174

I.-Định nghĩa Bát Chánh Đạo. ……………………………………………………………………….. 174

II.-Nội dung của Bát Chánh Đạo: …………………………………………………………………… 175

III.-Kết Luận. ……………………………………………………………………………………………… 180

CHƯƠNG 10.-Con đường trung đạo. …………………………………………………………… 182

I.-Đức Phật: Con đường trung đạo. …………………………………………………………………… 182

II.-Long Thọ (Nagarjuna): Con đường trung đạo. ………………………………………………. 184

III.-Đức Dalai Lama thứ 14: Giải pháp trung dung cho Tây Tạng. ……………………….. 185

IV.-Khổng Tử: Con đường trung dung. ……………………………………………………………… 187

V.-Áp dụng thuyết trung đạo trong cuộc sống hằng ngày …………………………………….. 188

CHƯƠNG 11.-Tứ Pháp ấn. ………………………………………………………………………….. 190

I.-Dẫn nhập :Định nghĩa Pháp Ấn. …………………………………………………………………… 190

II.-Nội dung của Tứ Pháp Ấn: …………………………………………………………………………. 192

III.-Kết luận. ………………………………………………………………………………………………….. 209

CHƯƠNG 12.-Ba cửa của giải thoát: ……………………………………………………………… 212

1.-Không môn. …………………………………………………………………………………………… 212

2.-Vô tướng môn. ……………………………………………………………………………………….. 213

3.-Vô tác môn/ Vô nguyện môn. ………………………………………………………………….. 214

CHƯƠNG 13.-Ba thân của Đức Phật. ……………………………………………………………………. 216

CHƯƠNG 14.-Ngũ uẩn …………………………………………………………………………………………. .218

CHƯƠNG 15.-Năm sức mạnh tinh thần hay ngũ lực. …………………………………………….. 223

CHƯƠNG 16.-Năm chướng ngại trong việc thực hành thiền hay năm triền cái. ……… 229

CHƯƠNG 17.-Lục độ Ba-la-mật-đa. ……………………………………………………………………… 231

CHƯƠNG 18.-Bảy yếu tố của sự giác ngộ. ……………………………………………………………… 234

CHƯƠNG 19.-Nghiệp và Luân hồi. ……………………………………………………………………….. 240

Phần I: Nghiệp ………………………………………………………………………………………………. .240

I.-Quan niệm về “nghiệp” của Phật giáo. ……………………………………………….. 240

II.-Những sự hiểu lầm và thắc mắc về quan niệm nghiệp …………………………. .243

III.-Nghiệp là nền tảng của đạo đức Phật giáo. ……………………………………….. 244

Phần II: Luân hồi. ………………………………………………………………………………………….. 245

I.-Luân hồi là gì? ………………………………………………………………………………… 245

II.-Quan niệm luân hồi của Phật giáo: …………………………………………………… 246

CHƯƠNG 20.-Giác ngộ và Niết-bàn. ……………………………………………………………………… 250

Phần I: Giác ngộ ……………………………………………………………………………………………. 250

Phần II: Niết-bàn. …………………………………………………………………………………………… 253

CHƯƠNG 21: Kinh chuyển Pháp luân …………………………………………………………………. 256

hay Bài thuyết Pháp đầu tiên của Đức Phật Thích-ca.

I.-Bản dịch bài Kinh Chuyển Pháp Luân: ………………………………………………….. 257

II.-Bài học từ “Kinh Chuyển Pháp Luân” của Đức Phật: …………………………….. 263

Phần thứ hai: Những luận đề Phật học. …………… 266

CHƯƠNG 22.-Phật giáo như là một triết học hay như là một tôn giáo. …………………… 267

I.-Triết học là gì? ……………………………………………………………………………………… 268

A.-Định nghĩa Triết học. …………………………………………………………………… 268

B.-Ba đặc điểm của triết học: ……………………………………………………………. 269

C.-Các lãnh vực trong triết học Tây phương: ………………………………………. 271

II.-Phật giáo là gì? …………………………………………………………………………………..280

A.-Định nghĩa: ……………………………………………………………………………….280

B.-Sự đóng góp của các học giả và giáo sư đại học Tây phương trong việc truyền bá triết học Phật giáo. ……………………………………… 281

C.-Đức Dalai Lama thứ 14, Tenzin Gyatsa, của Phật giáo Tây Tạng: …… 282

III.-Phật giáo như là một tôn giáo hay như là một triết học? …………………………. 286

A.-Phật Giáo như là một tôn giáo: ……………………………………………………. 286

B.-Phật Giáo như là một triết học …………………………………………………….. 287

CHƯƠNG 23.-Ngôn ngữ của Đức Phật và ngôn ngữ của Kinh điển Phật giáo. ………… 291

I.-Ngôn ngữ của Đức Phật Thích-ca: tiếng Magadhi. ……………………………………… 291

II.-Ngôn ngữ của Kinh điển Phật giáo: …………………………………………………………. 292

III.-Bố cục của một bài Kinh Phật: ………………………………………………………………. 294

CHƯƠNG 24.-Phât giáo Nguyên thủy – Thượng Tọa Bộ – Phật giáo Phát triển. ………. 297

I.-Dẫn nhập: ……………………………………………………………………………………………….. 297

II.-Các thời kỳ chính trong lịch sử Phật giáo Ấn-độ: ……………………………………….. 301

1.-Thời kỳ Phật giáo Nguyên thuỷ……………………………………………………………301

2.-Thời kỳ Bộ phái: ……………………………………………………………………………….301

3.-Thời kỳ phát khởi và hưng thịnh của “Phong Trào PGPT ………………………. 306

A.-Các bộ Kinh điển quan trọng của Phong Trào PGPT: ……………………….. 308

B.-Hai trường phái tư tưởng mới trong Phong Trào PGPT: …………………….. 309

4.-Thời kỳ cuối cùng của Phong Trào PGPT : Mật giáo. ……………………………. 311

III.-Kết luận. ……………………………………………………………………………………………… 312

CHƯƠNG 25.-Biểu nhất lãm Tam Tạng Kinh điển. ……………………………………………….. 315

I.-Dẫn nhập: ……………………………………………………………………………………………….. 316

A.-Truyền thống truyền khẩu trong các xã hội từ xa xưa cho đến ngày nay. …… 316

B.-Các Hội nghị Kết tập Kinh điển Phật giáo: …………………………………………….318

II.-Định nghĩa Tam Tạng Kinh điển: …………………………………………………………….. 320

III.-Nội dung Tam Tạng Kinh điển: ……………………………………………………………….. 323

A.-Kinh Tạng: ………………………………………………………………………………….. 323

B.-Luật Tạng : …………………………………………………………………………………… 326

C.-Luận Tạng: …………………………………………………………………………………… 327

IV.-Các Kinh và Luận trong thời kỳ Phật giáo Phát triển: ………………………………….. 329

V.-Phật giáo Ấn-độ gặp đại nạn. …………………………………………………………………….. 345

VI.-Kết Luận. ………………………………………………………………………………………………. 345

CHƯƠNG 26.-Nguỵ Kinh trong thời kỳ Phật giáo Phát triển. ………………………………… 347

I.-Dẫn nhập …………………………………………………………………………………………………… 348

II.-Định nghĩa Nguỵ Kinh. ……………………………………………………………………………… 349

III.-Nguỵ Kinh trong thời Kỳ Phật giáo Phát Triển: …………………………………………… 351

A.-Tại Ấn-độ. ………………………………………………………………………………….. 351

B.-Tại Trung Hoa. ……………………………………………………………………………. 353

IV.-Kết luận. …………………………………………………………………………………………………. 355

CHƯƠNG 27.-Việc phiên dịch Kinh điển Phật giáo ra chữ Quốc ngữ. ……………………. 357

I.-Tóm lược lịch sử Phật giáo Việt Nam: ………………………………………………………….. 358

II.-Tiến trình việc phiên dịch Kinh điển Phật giáo ra chữ Quốc ngữ: ……………………. 365

III.-Kết luận. ………………………………………………………………………………………………… 370

CHƯƠNG 28.-Việc phiên dịch Kinh điển Phật giáo ra chữ Hán. …………………………….. 373

I.-Phật giáo truyền đến Trung Hoa từ Ấn-độ: ……………………………………………………… 376

II.-Những khó khăn bước đầu trong việc phiên dịch Kinh điển PG ra chữ Hán: ………. 380

III.-Quá trình việc phiên dịch Kinh điển Phật giáo ra chữ Hán, …………………………….. 385

và sự phát triển Phật giáo ở Trung Hoa qua các thời đại:

*1.-Thời đại nhà Hậu Hán (25 -219): …………………………………………………………… 386

*2.-Thời đại Tam Quốc (220 – 265):: …………………………………………………………… 386

*3.- Thời đại nhà Tấn (265 – 420): ………………………………………………………………. 387

* 4.-Thời đại Nam – Bắc triều (420 – 589 ): ………………………………………………….. 393

* 5.- Thời đại nhà Tuỳ (589 – 618): …………………………………………………………….. 397

*6.-Thời đại nhà Đường (618 – 907): …………………………………………………………… 397

*7.- Thời Ngũ Đại & Thập Quốc 907 – 960) ………………………………………………… 421

*8.-Thời đại nhà Tống (960 – 1280): …………………………………………………………… 422

*9.-Phật giáo ở nước Liêu và nước Kim: ……………………………………………………… 423

*10.-Thời đại nhà Nguyên (1279 – 1367): ……………………………………………………. 424

*11.-Thời đại nhà Minh (1368 – 1661): ……………………………………………………….. 428

*12.-Thời đại nhà Thanh (1662 – 1911): ………………………………………………………. 429

*13.-Thời đại Trung Hoa Dân Quốc (1911 – 1949): ………………………………………. 431

IV.-Kết luận về việc phiên dịch Kinh điển Phật giáo ra chữ Hán ở Trung Hoa. ……….. 432

Phần Phụ Lục : Đại Tạng Kinh ở Triều Tiên và Nhật Bản ……………………………….. 438

CHƯƠNG 29.-Hành trình tâm linh để sống một cuộc sống tốt đẹp hơn. ………………….. 443

CHƯƠNG 30.-Vấn đề sanh và tử trong đời người. …………………………………………………. 446

I.-Cuộc đời chúng ta là một cơ hội quý giá để tạo nên nghiệp tốt. ………………………. 447

II.-Cái chết theo quan niệm của Phật giáo ………………………………………………………. 449

III.-Cách hành xử trước cái chết của người thân yêu theo Phật giáo. ………………….. 455

CHƯƠNG 31.-Quan niệm về Bardo của Phật giáo Tây Tạng. …………………………………. 458

I.-Dẫn nhập và định nghĩa chữ Bardo (tiếng Tây Tạng) ……………………………………. 458

II.-Sáu giai đoạn của Bardo: ………………………………………………………………………….. 461

III.-Kết luận về Bardo. …………………………………………………………………………………. 467

CHƯƠNG 32.-Phụ nữ trong Phật giáo …………………………………………………………………… 470

CHƯƠNG 33.-Phật giáo trong thời đại Internet và công nghệ mới. ………………………… 480

I.-Phật giáo trong thời đại Internet: ……………………………………………………………….. 481

II.-Phật giáo trong thời đại công nghệ mới: …………………………………………………….. 483

III.-Kết luận. ………………………………………………………………………………………………… 491

CHƯƠNG 34.-Tư tưởng Phật giáo trong “Văn tế thập loại chúng sanh” của Nguyễn Du. …………………………………………………………………………….. 492

I.-Nguồn gốc áng văn. ………………………………………………………………………………….. 493

II.-Tiểu sử và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du. ……………………………………… 499

III.-Nguyên văn bài “Văn tế thập loại chúng sanh”. ………………………………………….. 502

IV.-Kết luận. ……………………………………………………………………………………………….. 517

CHƯƠNG 35.-Ảnh hưởng Phật giáo trong Pháp luật triều Lý. ………………………………. 522

I.-Dẫn nhập. ………………………………………………………………………………………………. 522

II.-Nguồn gốc phát sanh bộ luật triều Lý. ……………………………………………………… 526

III.-Ảnh hưởng triết lý Phật giáo trong pháp luật triều Lý. ………………………………. 527

IV.-Hiệu quả của pháp luật triều Lý. …………………………………………………………….. 532

V.-Kết luận. ………………………………………………………………………………………………. 533

Tiểu sử tác giả. ………………………………………………………………………………………………………534

Bìa sau