Tình Bạn Giữa Tôi và Anh Nguyễn Ứng Long

Giáo sư Lâm Vĩnh-Thế, M.L.S.
Cựu Học Sinh Trường Trung Học Petrus Trương Vĩnh Ký, 1953-1960
Cựu Giáo Sư Trưởng Ban – Ban Thư Viện Học, Phân Khoa Văn Học và Khoa Học Nhân Văn
Viện Đại Học Vạn Hạnh
Librarian Emeritus
Đại Học Saskatchewan
CANADA

 Anh Nguyễn Ứng Long, tốt nghiệp Trường Đại Học Sư Phạm Sài Gòn (ĐHSPSG), Ban Anh Văn, Khóa 1 (1958-1961), là một trong những người Việt Nam đầu tiên đã đậu bằng Cao Học về Thư Viện Học (Master of Library Science = MLS) của Trường Peabody School of Library Science, Viện Đại Học Vanderbilt, tại thành phố Nashville, tiểu bang Tennessee, Hoa Kỳ.   Bài viết này ghi lại tình bạn kéo dài hơn nửa thế kỷ (1966-2018) giữa tôi và Anh Long mà, ở tuổi 84 này, rất may mắn, tôi vẫn còn nhớ được khá rõ.         

Hình Anh Long Và Tôi Chụp Tại Nhà Anh Long, Paris, Pháp, Hè 2009

Thời Dạy Học Tại Trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Đức

Hè năm 1966 tôi được Bộ Giáo Dục thuyên chuyển từ nhiệm sở đầu tiên trong đời đi dạy học của tôi là Trường Trung Học Công Lập Kiến Hòa (Bến Tre) về Trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Đức (THKMTĐ), phụ trách giảng dạy môn Kiến Thức Xã Hội (Social Studies; là tên mới của Trường THKMTĐ dành cho môn Sử Địa).  Anh Nguyễn Ứng Long lúc đó đang là Giáo Sư môn Anh Văn đồng thời là Thư Viện Trưởng của Thư Viện của Trường THKMTĐ.  Tôi thường xuyên sử dụng Thư Viện đồng thời cũng khuyến khích các học sinh tích cực sử dụng sưu tập sách báo rất phong phú của Thư Viện trong khi soạn thảo các bài thuyết trình trong lớp học.  Tình bạn giữa tôi và Anh Long bắt đầu từ những ngày cùng làm việc chung tại ngôi trường trung học tân tiến này.^[1]  

Trường THKMTĐ, khai giảng niên khóa đầu tiên vào mùa thu năm 1965, là một trường trung học trực thuộc Trường ĐHSPSG, với nhiệm vụ thử nghiệm Chương Trình Trung Hoc Tổng Hợp cho VNCH.  Tại thời điểm này, Trường THKMTĐ là trường trung học có cơ sở vật chất to lớn, khang trang nhứt trên toàn quốc:

Không ảnh của trường THKMTĐ mới xây cất xong chụp vào Hè năm 1965
(Trừ dãy nhà dài bên phải thuộc Trường ĐHSPSG, toàn bộ là cơ sở của Trường THKMTĐ)

Toàn cảnh Trường THKMTĐ với các xe buýt vàng dùng đưa rước học sinh hàng ngày

Trường có hẳn một Thư Viện rộng rãi, và được trang bị đầy đủ theo đúng tiêu chuẩn của Hoa Kỳ về mọi mặt như phòng ốc và sưu tập, với một quản thủ thư viện được đào tạo chuyên môn có bằng MLS là Anh Nguyễn Ứng Long.

Sinh hoạt của học sinh trong Thư Viện của Trường THKMTĐ

Một buổi sáng trong năm học 1970-1971, tôi vào phòng làm việc của Anh Long trong Thư Viện Trường THKMTĐ để chúc mừng Anh vì ngày hôm trước tôi được tin Anh vừa được Chính phủ VNCH bổ nhiệm vào chức vụ Giám Đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia (về sau, Nha này bị tách ra làm 2, và Anh Long chỉ còn giữ Nha Văn Khố thôi), một chức vụ mà tôi thật lòng tin tưởng là xứng đáng hơn rất nhiều với khả năng chuyên môn của Anh.   Sau khi trò chuyện được một lúc, đột nhiên Anh Long đề nghị tôi thay thế Anh phụ trách Thư Viện để Anh có thể yên tâm rời Trường đi nhận nhiệm vụ mới.   Cho đến ngày hôm nay, tôi vẫn không hiểu tại sao lúc đó tôi nhận lời đề nghị của Anh Long ngay, không một chút do dự nào cả.^[2]  Và từ đó tôi chuyển sang làm công tác thư viện.  Anh Long đã biếu tôi cuốn sách sau đây:

Trang nhan đề của sách Tổng Kê và Phân Loại

Cuốn sách này đã giúp tôi bước đầu có được kiến thức căn bản về hai công tác chuyên môn thư viện.là Tổng Kê (Cataloging, bây giờ gọi là Biên Mục) và Phân Loại (Classification).   Sau một thời gian, Giáo Sư Hiệu Trưởng Phạm Văn Quảng gởi tôi đi dự một khóa huấn luyện căn bản về thư viện học do Cơ Quan Phát Triển Thư Viện (Library Development Authority = LDA), một đơn vị của USAID (United States Agency for International Development) tổ chức tại Sài Gòn.  Sau khi tốt nghiệp, trở về Trường, tôi đã làm rất tốt công tác thư viện, biến Thư Viện thành một nơi thu hút học sinh đến thường xuyên để đọc sách, tham khào, tìm tài liệu để thuyết trình, vv.  Với thành quả tốt đẹp đó, Ông Cố Vấn John Lee Hafenrichter, đứng đầu LDA, đã đề nghị và được USAID chấp thuận cấp cho tôi một học bổng đi du học tại Hoa Kỳ trong 2 năm (1971-1973) tại Trường Thư Viện Học, Viện Đại Học Syracuse (School of Library Science, Syracuse University), tại thành phố Syracuse, tiểu bang New York.  Tháng 5-1973, tôi đã tốt nghiệp tại đây với bằng MLS.

Đóng Góp To Lớn Của Anh Long: Thư Viện Quốc Gia VNCH

Trong thời gian giữ chức vụ Giám Đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia, Anh Long đã để lại một di sản thật tốt đẹp, có một không hai, cho Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) và còn tồn tại mãi cho đến ngày hôm nay: đó là tòa nhà dùng làm trụ sở cho Thư Viện Quốc Gia, với một kho sách cao 13 tầng có thể chứa đươc hơn một triệu quyển sách: (hiện nay là Thư Viện Khoa Học Tổng Hợp Thành Phố Hồ Chí Minh)

Ảnh Toàn Cảnh Thư Viện Quốc Gia In Trên Tem 15 Đồng của Bưu Chính VNCH Trước 1975

Hội Thư Viện Việt Nam

Từ năm 1970, khi tôi thay thế Anh Long trông coi Thư Viện của Trường THKMTĐ, với sự khuyến khích của Anh Long, tôi đã gia nhập Hội Thư Viện Việt Nam (HTVVN).

Đầu năm 1971, tại Đại Hội Thường Niên của HTVVN, bầu lại Ban Chấp Hành cho Hội, Anh Long và tôi đều ra ứng cử và cả 2 chúng tôi đểu đắc cử: ^[3]

● Anh Long đắc cử chức vụ Phó Chủ Tịch

● Tôi được bầu vào chức vụ Ủy Viên Tổ Chức

Đầu năm 1974, sau khi trở về nước với bằng MLS, tôi ra ứng cử và đã đắc cử chức vụ Chủ Tịch Ban Chấp Hành HTVVN trong hai nhiệm kỳ liên tiếp 1974 và 1975.  Tôi đã mời Anh Long tham gia vào Cố Vấn Đoàn của HTVVN  

Ban Thư Viện Học, Đại Học Vạn Hạnh

“Nhận thấy rõ khả năng chuyên môn cũng như tinh thần hoạt động bất vụ lợi của Ban Chấp Hành HTVVN, rất phù hợp với tôn chỉ của Viện Ðại Học Vạn Hạnh, Giáo sư Ðoàn Viết Hoạt, Phụ Tá Viện Trưởng Ðặc Trách Học Vụ, đã yêu cầu Ban Chấp Hành HTVVN nghiên cứu và thuyết trình cho Hội Ðồng Viện một dự án thiết lập Ban Thư Viện Học (BTVH) cho ÐHVH.  Ngày 30-4-1974, tôi đã đại diện Ban Chấp Hành HTVVN thuyết trình trước Hội Ðồng Viện về dự án nầy và dự án đã được Hội Ðồng Viện đồng thanh chấp thuận.  BTVH được chính thức thành lập như một Ban của Phân Khoa Văn Học và Khoa Học Nhân Văn, ÐHVH, và tôi đã được cử nhiệm làm Trưởng Ban đầu tiên.” ^[4]

Tôi đã mời Anh Long tham gia vào ban giảng huấn của BTVH.  Đầu năm học 1974-1975, BTVH đã khai giảng học kỳ đầu tiên với 70 sinh viên.  Sang học kỳ 2, Anh Long phu trách giáo trình về môn Anh Văn như sau:

            Học Kỳ 2:

● Ông Lâm Vĩnh Thế: Tổng Kê và Phân Loại II

● Cô Phạm Thị Lệ-Hương: Công Tác Khảo Cứu và Trình Bày Luận Văn

● Ông Lê Ngọc Oánh: Tham Khảo Tổng Quát

● Ông Nguyễn Ứng Long: Anh Ngữ I

Học kỳ 2 này, khởi sự vào tháng 3-1975, đã không bao giờ được kết thúc vì biến cố bi thảm của ngày 30-4-1975.

Tình Bạn Tiếp Tục Sau Năm 1975

Sau ngày 30-4-1975, do chức vụ Giám Đốc Nha Văn Khố, Anh Long bị đi “học tập cải tạo” trong một thời gian.  Hè 1979, do sự bảo lãnh của gia đình Chị Yến, bà xã của Anh, Anh Long đã đưa được gia đình rời Việt Nam đi định cư tại Pháp.  Chúng tôi mất liên lạc với nhau một thời gian cho đến khi chính Anh Long tim được cách nối lại liên lạc với tôi, và, nhờ vậy, thỉnh thoảng, chúng tôi đã có thể gởi điện thư thăm hỏi nhau.

Hè 2009, tôi và bà xã tôi có địp đi du lịch Âu Châu (viếng Ý và Pháp), và chúng tôi đã dành thì giờ đến thăm Anh Chị Long tại nhà Anh Chị ở ngoại ô Paris:

 Anh Chị Long và Vợ Chồng Tôi Tại Nhà Anh Chị Long – Paris, Pháp – Hè 2009

Thật không ngờ đây là tấm ảnh cuối cùng tôi và Anh Long chụp chung với nhau.  Tôi và Anh Long vẫn tiếp tục giữ liên lạc qua thư từ (phần lớn là điện thư) cho đến khi Anh mất bất ngờ vì bị vỡ động mạch chủ vào tháng 9-2018.

            Trong bức thư, đề ngày 30-9-2018, các anh chị em trong Ban Chấp Hành, Hội Thư Viện Việt Nam, nhiệm kỳ 1974-75, gồm Lâm Vĩnh-Thế, Phạm Thị Lệ-Hương, Hoàng Ngoc Hữu, và Nguyễn Thị Nga, đã tuyên dương những đóng góp lớn lao của Anh Long cho ngành thư viện của VNCH như sau:

“Chúng tôi không bao giờ quên những đóng góp hết sức quan trọng và to lớn của Anh Long, với tư cách Giám Đốc Nha Văn Khố và Thư Viện Quốc Gia, trong việc phát triển ngành Thư Viện và Văn Khố của Việt Nam Cộng Hòa trước năm 1975, qua hai thành quả hết sức đặc biệt sau đây: 1) Cập nhật và hoàn thành, theo đúng tiêu chuẩn quốc tế, bộ thư tịch quốc gia bằng 3 ngôn ngữ Việt-Anh-Pháp: Thư tịch hồi tố quốc gia Việt Nam = Retrospective national bibliography of Vietnam = Bibliographie nationale rétrospective du Vietnam do Phủ Quốc Vụ Khanh Đặc Trách Văn Hóa xuất bản vào năm 1971; và 2) Thiết kế và xây dựng tòa nhà Thư Viện Quốc Gia do chính Thủ Tướng Trần Văn Hương đặt viên đá đầu tiên vào ngày 28-12-1968, và được chính Tổng Thống Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Văn Thiệu khánh thành vào ngày 23-12-1971.”

Thay Lời Kết:

Anh Long đã đi trọn nhân kiếp của mình, để lại bao tiếc thương cho gia đình và bè bạn.  Riêng cá nhân tôi đã mất một bậc đàn anh đáng kính, và một người bạn đáng quý.  Trên hết, tôi sẽ không bao giờ quên đươc sự kiện chính Anh Long là người đã tin tưởng và giao trách nhiệm cho tôi phụ trách cái thư viện nhỏ bé của Trường Kiểu Mẫu Thủ Đức vào năm 1970, tạo cơ hội cho tôi được đi du học tại Hoa Kỳ trong hai năm (1971-1973), tốt nghiêp với văn bằng MLS, và trở thành người đứng đầu ngành thư viện cho cả nước, và, nhờ vậy, đã có cơ hội giúp phát triển ngành thư viện cho VNCH trong hai  năm1974-1975 cho đến khi Miền Nam sụp đổ vào ngày 30-4-1975.

GHI CHÚ:

1. Lâm Vĩnh-Thế.  Trường Trung Học Kiểu Mẫu Thủ Đức: một đường lối và phương pháp giáo dục tân tiến của Việt Nam Cộng Hòa, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: https://petruskyaus.net/trung-hoc-kieu-mau-thu-duc-lam-vinh-the/   

2. Lâm Vĩnh-Thế.  Một ngã rẽ bất ngờ và may mắn, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: https://petruskyaus.net/mot-nga-re-bat-ngo-va-may-man-lam-vinh-the/

3. Biên bản đại hội đồng thường niên của Hội Thư Viện Việt Nam, trong Thư Viện Tập San: cơ quan ngôn luận của Hội Thư Viện Việt Nam, số 10 (Bộ Mới, 1971).

4. Lâm Vĩnh-Thế.  Tròn nhiệm vụ: hồi ký của một quản thủ thư viện Canada gốc Việt.  Westminster, Cali.: Nhân Ảnh, 2021, tr. 61-62.