Duyên Lành Của Tôi Với Hội Minh Hương Gia Thạnh

Lâm Vĩnh-Thế, M.L.S.
Cựu Học Sinh Trường Trung Học Petrus Trương Vĩnh Ký, 1953-1960
Cựu Giáo Sư Trưởng Ban – Ban Thư Viện Học, Phân Khoa Văn Học và Khoa Học Nhân Văn
Đại Học Vạn Hạnh, 1974-1975
Librarian Emeritus
Đại Học Saskatchewan
CANADA

Họ Lâm của bên nội tôi là một gia đình người Minh Hương giàu có lớn tại Chợ Lớn từ thế kỷ thứ 19, và, liên tiếp trong nhiều thế hệ, đã đóng một vai trò hết sức quan trọng trong cộng đồng người Minh Hương tại đó.   Bài viết này cố gắng ghi lại cái duyên lành của tôi với Hội Minh Hương Gia Thạnh.

Người Minh Hương

Người Minh Hương ^[1] không phải là Hoa Kiều.  Họ là một bộ phận của người Việt gốc Hoa đã đến đinh cư tại Việt Nam từ cuối thế kỷ thứ 17, chính xác là vào năm 1679 khi hai vị tướng cựu thần nhà Minh, không chịu đầu hàng Nhà Thanh (1644-1911), là Trần Thượng Xuyên và Dương Ngạn Địch, đã mang 50 chiến thuyền và 3.000 binh sĩ và gia đình, vượt biển sang Việt Nam, xin hàng phục Chúa Nguyễn (lúc bấy giờ là Chúa Hiền Nguyễn Phúc Tần, 1620-1682).  Chúa Hiền chấp nhận và cho phép họ vào khai thác vùng đất vừa mới chiếm được của Thủy Chân Lạp (sau này là 2 vùng Biên Hòa và Mỹ Tho).  Người Minh Hương không bao giờ quên cái ơn lớn này và, vì vậy, họ đã luôn luôn đứng về phía các Chúa Nguyễn trong cuộc chiến chống lại họ Trịnh và Nhà Tây Sơn. Khi Vua Gia Long toàn thắng thiết lập Nhà Nguyễn, một số người Minh Hương đã trở thành những đại thần (Thượng Thư) của các triều Gia Long và Minh Mạng, như các ông Ngô Nhơn Tịnh ^[2] (1761-1813, được bổ nhiệm Thượng Thư Bộ Công vào năm 1912), và Trịnh Hoài Đức ^[3] (1765-1825, đã được bổ nhiệm làm Thượng Thư nhiều lần, Bộ Hộ năm 1802, Bộ Lễ năm 1812, Bộ Lại năm 1813, và Bộ Lại lần thứ nhì năm 1820).  Trịnh Hoài Đức cũng để lại một tác phẩm vô cùng quan trọng; đó là cuốn địa phương chí rất đồ sộ và nổi tiếng, mang tựa đề là Gia Định Thành Thông Chí do chính ông biên soạn.  

Hội Minh Hương Gia Thạnh

Người Minh Hương về sau cư ngụ và sinh sống, làm ăn buôn bán, cũng như lập hội đồng hương tương tế, dựng đền thờ, đình chùa tại nhiều nơi trên lãnh thổ Việt Nam. 

“Năm 1698, một số con cháu người Hoa đã ngụ cư từ lâu ở dinh Phiên Trấn xin thành lập làng Minh Hương, tức ngay khi Nguyễn Hữu Cảnh vào Nam lập phủ Gia Định   Tuy nhiên, theo Hương ước của làng, thì năm 1789, mới là năm chính thức lập “Minh Hương Xã” và liền sau đó, một ngôi đình do nhiều người Hoa đóng góp được dựng lên, để có nơi thờ cúng và chức sắc xã có nơi làm việc Năm 1808, vua Gia Long ban cho tên “Gia Thạnh đường”. Năm 1867, chính quyền Pháp thay đổi cơ cấu hành chính, đình không còn là nhà việc của xã, vì thế đình trở thành hội quán của Hội Minh Hương Gia Thạnh.” ^[4]

Người Minh Hương chung sống với nhau rất tốt đẹp, luôn luôn giúp đỡ lẫn nhau, rất có tình nghĩa, và, vì vậy, mang tiếng rất tốt.  Tất cả các chuyện tốt đẹp này đều xuất phát từ Khoán Ước của Minh Hương Xã do các vị bô lão hương chức của Minh Hương Xã biên soạn và đã được chính ông Trịnh Hoài Đức xem xét và phê chuẩn.

“…đối với người Minh Hương, mọi người đều tin tưởng và xem như Bản Khoán Ước (BKƯ) là do chính Ông Trịnh Hoài Ðức lập ra.  Một điều cũng cần biết thêm là trong Minh Hương Xã, và nay là Hội Minh Hương Gia Thạnh (sau đây sẽ viết tắt là HMHGT), mọi người đều gọi ông Trịnh Hoài Ðức một cách tôn kính là “Ông Trịnh.” BKƯ, ngay trên trang đầu, có ghi rõ là: “Khoán Ước Do Ông Trịnh Lập Ra, Gia Ðịnh thành, Minh Hương xả, Hương Ước khoán văn tập.”  Và câu đầu tiên là: “Ông Trịnh có xem xét và phê chuẩn cuốn Khoán Ước của Minh Hương xã.” ^[5]

 Trong ca dao Nam Bộ đã từng có 2 câu như sau:

Gỏi gì ngon bằng gỏi tôm càng
Đố ai lịch sự bằng làng Minh Hương

Do đó,“ năm Quý Hợi (1863), chính vua Tự Đức đã “có sắc tặng cho làng bốn chữ “Thiện Tục Khả Phong”, khắc vô một tấm biển, sơn son thếp vàng, nay treo trước căn giữa Chánh điện.” ^[6]

Bức liễn Thiện Tục Khả Phong của Vua Tự Đức ban tặng

Tương Quan Giữa Họ Nội Của Tôi và Hội Minh Hương Gia Thạnh

Gia đình họ Lâm bên nội của tôi đã có một mối tương quan rất mật thiết với Hội Minh Hương Gia Thạnh.

Năm 1913, đời Vua Thành Thái, ngôi đình của Hội, xây cất từ năm 1789 đã xuống cấp quá nhiều, và Hội quyết định xây một ngôi đình hoàn toàn mới.  Ông Cố Nội của tôi, Cụ LÂM  QUANG  KIỂN lúc đó mang chức vụ là Đại Đồng Sư của Hội đã đứng ra chủ trì việc xây cất ngôi đình mới này, hiện nay vẫn còn trong Chợ Lớn, tại số nhà380 đường Trần Hưng Đạo, Phường 11, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh như trong tấm ảnh bên dưới đây:.

Đình Minh Hương Gia Thạnh hiện nay

Ngôi đình này hiện nay đã được Nhà Nước công nhận là một Di Tích Lịch Sử Văn Hóa của Thành Phố như tấm bảng sau đây đã ghi rõ:

Bảng Công Nhận Đình Minh Hương Gia Thạnh Là Di Tích Lịch Sử Văn Hóa

Ông Nội của tôi, cụ Lâm Lệ Thủy (1882-1960), với tên trong khai sanh là Lâm Văn Ngọ, đã từng là Chủ Nhiệm kiêm Chủ Bút cho tờ báo Lục Tỉnh Tân Văn, từ giữa thập niên 1920 cho,đến năm 1944 khi tờ báo đình bản, đã từng giữ chức vụ Phó Chủ Hội của Hội Minh Hương Gia Thạnh.  Ba tôi, Ông Lâm Nhựt Thanh (1901-1948) với tên trong giấy khai sanh là Lâm Đình Thâm, Thư Ký Tòa Soạn của báo Lục Tỉnh Tân Văn trong cùng thời gian với Ông Nội tôi, cũng đã từng giữ chức vụ Hương Trưởng của Hội Minh Hương Gia Thạnh.  Tiếc rằng Ba tôi đã mất sớm vào đầu năm 1948, nếu không chắc chắn ba tôi đã còn giữ những chức vụ cao hơn nhiều trong Hội, vì theo tôi được biết, sau khi giữ chức Hương Trưởng được 3 năm thì sẽ đương nhiên thăng lên Hương Trưởng Trị Sự, và khi đã  là Hương Trưởng Trị Sự rồi thì có thể ra ứng cử các chức vụ Chánh Chủ Hội và Phó Chủ Hội, một chuyện mà Ba tôi,có thể sẽ làm được tương đối dễ dàng nhờ vào vị thế của Ông Cố và Ông Nội tôi trong Hội.

Liên Hệ Giữa Bản Thân Tôi Và Hội Minh Hương Gia Thạnh

Sau khi Ba tôi mất, Mẹ tôi vẫn giữ được các mối quan hệ tốt đẹp với gia đình bên chồng, trong đó có mối quan hệ với Đình Minh Hương Gia Thạnh.  Bản thân tôi, cùng với Anh Tư Lâm Vĩnh Tế của tôi, đã được Mẹ tôi dẫn vào Đình rất nhiều lần.  Mỗi năm ít nhứt là 2 lần trong hai dịp sau đây: 1) Tết Trung Thu để chúng tôi được cùng các con cháu khác trong Hội ăn bánh Trung Thu; và, 2) Tết Nguyên Đán, vào ngày Mùng 3, để được Ông Chánh Chủ Hội, lúc đó là Bác Hai Kha Vạng Lượng, là một người bạn thân của Ba tôi lúc Ba tôi còn sanh tiền, phát tiền lì xì Tết trong các bao lì xì màu đỏ.  Bác Hai Lượng có một người em kế là Chú Ba Kha Vạng Cân (1908-1982), là một Kỹ Sư tốt nghiệp bên Pháp về, đã từng giữ chức vụ Đô Trưởng Sài Gòn – Chợ Lớn thời Chính Phủ Trần Trọng Kim và sau đó đã đi theo Việt Minh kháng chiến chống Pháp, hiện nay có tên đường tại Thành phố Thủ Đức, như trong tấm ảnh bên dưới đây:

Bảng tên đường Kha Vạn Cân – Lưu ý tên người bị sửa chữ lót lại từ Vạng thành Vạn

Về sau, lúc hai anh em tôi đã vào Trung Học, Bác Hai Lượng đặt ra thêm một lệ mới cho Hội là ban thưởng bằng tiền mặt cho các con cháu Hội Viên thi đậu các bằng Trung Học Đệ Nhứt Cấp (500 đồng), và Tú Tài 1 và Tú Tài 2 (1.000 đồng).  Chính Mẹ tôi đã rất hãnh diện khi nhiều lần dẫn Anh Tư tôi và tôi vào Đình để lãnh các số tiến thưởng này do Bác Hai Lượng trao cho.

Khi tôi trưởng thành, đã lập gia đình, và đã có được đứa con trai đầu lòng là cháu Lậm Thế Dũng, sanh ngày 25-12-1964, Mẹ tôi đã làm thủ tục đem tôi vào Hội với chức vụ Hiệp Lý dành cho Hội Viên mới chưa có chức vụ gì trong Ban Điều Hành của Hội cả, như trong tờ cử sau đây:

Tờ Cử của Hội Minh Hương Gia Thạnh cấp cho tôi khi tôi vào Hội

Thay Lời Kết:

Dòng họ Lâm bên nội của tôi, gốc người Minh Hương, từ mấy thế kỷ qua, đã có những mối quan hệ rất mật thiết với Hội Minh Hương Gia Thạnh.  Bản thân tôi, do tiếp cận và sắp xếp của Mẹ tôi, cũng đã được hưởng rất nhiều ân huệ của Hội    Ân huệ lớn nhứt là Hội đã cấp cho tôi Tờ Cử bên trên khi tôi được Mẹ tôi đem tôi vào Hội.  Tờ Cử đó đã giúp tôi được ra khỏi Việt Nam vào Mùa Thu năm 1981, di dân sang Canada để đoàn tụ với Anh Tư Lâm Vĩnh-Tế của tôi ở Montréal..

GHI CHÚ:

1. Minh Hương, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: Minh Hương – Wikipedia tiếng Việt

2. Ngô Nhơn Tịnh, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: Ngô Nhân Tịnh – Wikipedia tiếng Việt

3. Trịnh Hoài Đức, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: Trịnh Hoài Đức – Wikipedia tiếng Việt

4. Đình Minh Hương Gia Thạnh, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: Đình Minh Hương Gia Thạnh – Wikipedia tiếng Việt

5. Lâm Vĩnh-Thế, Khoán Ước của Minh Hương Xã, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây: https://petruskyaus.net/khoan-uoc-cua-minh-huong-xa-lam-vinh-the/

6. Lâm Vĩnh-Thế, Đình Minh Hương Gia Thạnh, tài liệu trực tuyến, có thể đọc toàn văn tại địa chỉ Internet sau đây:  Đình Minh Hương Gia Thạnh – Tuyển tập Lâm Vĩnh Thế