Ba Bài Thơ Ngụ Ngôn Của Văn Hào Pháp Jean De la Fontaine

Lâm Vĩnh-Thế
Cựu Học Sinh Trường Trung Học Petrus Trương Vĩnh Ký, 1953-1960

Trong văn học Pháp, Jean de La Fontaine (1621-1695) được biết đến như là nhà thơ đã để lai một di sản rất quan trọng là những bài thơ ngụ ngôn nổi tiếng của ông:

Chân Dung Văn Hào Jean de La Fontaine (1621-1695)

Trong văn học Việt Nam, nhà văn Nguyễn Văn Vĩnh (1882-1936), ngoài sự nghiệp về báo chí (Động Dương Tạp Chí), và bản dịch sang tiếng Việt của hàng chục tác phẩm nổi tiếng của Pháp như Mai Nương Lệ Cốt (Manon Lescault), Ba người ngự lâm pháo thủ (Les Trois Mousquetaires), Những kẻ khốn nan (Les Misérables), các vở kịch như Trưởng giả học làm sang (Le Bourgeois Gentilhomme), Giả đạo đức (Le misanthrope), Bệnh tưởng (Le malade imaginaire), Lão hà tiện (L’avare), cũng rất nổi tiếng với các bài thơ ngụ ngôn của La Fontaine được cụ dịch sang tiếng Việt.

Chân Dung Nhà Văn Nguyễn Văn Vĩnh (1882-1936)

Bài viết này cố gắng ghi lai ba bài thơ ngụ ngôn nổi tiếng của văn hào Jean de La Fontaine đã được cụ Nguyễn Văn Vĩnh dịch sang tiếng Việt, mà ở tuổi “bát tuần” này, tôi, và có lẽ một số người cùng tuổi, vẫn còn nhớ thuộc lòng.

Bài Thứ Nhứt:

Nguyên Tác Tiếng Pháp

Le Renard et Le Corbeau

Maître Corbeau, sur un arbre perché,
Tenait en son bec un fromage.
Maître Renard, par l’odeur alléché,
Lui tint à peu près ce langage:
Et bonjour, Monsieur du Corbeau.
Que vous êtes joli ! que vous me semblez beau !
Sans mentir, si votre ramage
Se rapporte à votre plumage,
Vous êtes le Phénix des hôtes de ces bois.
À ces mots, le Corbeau ne se sent pas de joie;
Et pour montrer sa belle voix,
Il ouvre un large bec, laisse tomber sa proie.
Le Renard s’en saisit, et dit: Mon bon Monsieur,
Apprenez que tout flatteur
Vit aux dépens de celui qui l’écoute.
Cette leçon vaut bien un fromage, sans doute.
Le Corbeau honteux et confus
Jura, mais un peu tard, qu’on ne l’y prendrait plus.

Bản Dịch Tiếng Việt

                                     Cáo và Quạ

Con quạ đậu trên cây cao,
Mỏ ngậm bánh sữa tha đâu mới về.
Bắt hơi chồn tới gần kề,
Muốn ăn bánh sữa cà kê phỉnh rằng:
“Quạ ơi cụ tốt ai bằng,
Láng ô lông lá, dịu dàng hình dung,
Tiếng cụ kêu nghe cũng tốt hung,
Phải cụ kêu thử vô cùng êm tai.
Tiếng trong, lông tốt gồm hai,
Thượng cầm hạ thú có ai sánh tày.”
Quạ nghe lời phỉnh mừng thay,
Cất tiếng kêu lớn, bánh rày rớt đi
Con Chồn được bánh lại khi:
“Quạ ơi, mầy lớn nghe chi lời sàm.
Lỗi lầm mầy phải nhập tâm.
Tao ăn bánh sữa để làm gương sau”
Hụt ăn vì tiếng chuốc trau,
Quạ thề lần tới thì tau không lầm.

Bài Học:  Đừng bao giờ tin những lời nịnh bợ bởi vì kẻ nịnh bợ luôn muốn tìm lợi lộc gì đó từ kẻ nó chịu khó ninh bợ.

Bài Thơ Thứ Hai

Nguyên Tác Tiếng Pháp

La Souris et la Tortue

Une jeune souris, trottant à l’aventure,
Rencontre une tortue, et lui dit: ta maison,
Triste prison,
Doit te faire souvent maudire la nature;
Vois d’ici mon palais, j’y loge avec le roi.
Notre amphibie alors répond à l’insolente:
De mon petit réduit je me trouve contente;
Il est à moi.

Bản Dịch Tiếng Việt

Chuột và Rùa

Con chuột đi dạo ta bà,
Thấy rùa ló cổ tưởng là ở hang
Rằng: “Chổ chị ở gian nan,
Như tù để nhốt quân quan rất buồn.
Có khi chị cũng thẹn thuồng,
Đêm ngày oán trách Thiên Công bất bình.
Xem tôi đài các kinh dinh,
Ở cùng vua chúa triều đình bực sang.”
Rùa nghe chuột nói bắt quàng:
“Nhà vua mầy ở khoe sang nỗi gì,
Chổ tao ở xấu chẳng bì,
Tao bằng lòng ở bởi vì của tao.”

Bài Học:  Không nên “nổ,” quá, có ngày sẽ bị sửa lưng; nên bằng lòng với những gì mình có được,

Bài Thơ Thứ Ba

Nguyên Tác Tiếng Pháp

La Poule Aux Oeufs d’Or

L’Avarice perd tout en voulant tout gagner.
Je ne veux, pour le témoigner,
Que celui dont la Poule, à ce que dit la Fable,
Pondait tous les jours un œuf d’or.
Il crut que dans son corps elle avait un trésor.
Il la tua, l’ouvrit, et la trouva semblable
À celle dont les œufs ne lui rapportaient rien,
S’étant lui-même ôté le plus beau de son bien.
Belle leçon pour les gens chiches :
Pendant ces derniers temps combien en a-t-on vus
Qui du soir au matin sont pauvres devenus
Pour vouloir trop tôt être riches ?

Bản Dịch Tiếng Việt

Con Gà Đẻ Trứng Vàng

Con gà đẻ một trứng vàng,
Chủ nuôi cấp củm mới bàn lời nghi.
Bụng gà vàng khối có khi,
Bắt ra mổ bụng tức thì liền coi.
Vàng đâu chẳng chút lẻ loi,
Hại thay gà chết rồi đời tánh tham.

Bài Học:  Tham thì thâm.

THAY LỜI KẾT

Văn hào Pháp của thế kỷ thứ 17, Jean de La Fontaine, đã để lại cho hậu thế những bài thơ ngụ ngôn nhẹ nhàng nhưng mang giá trị giáo huấn rất cao.  Văn hào Việt Nam của tiền bán thể kỷ 20, cụ Nguyễn Văn Vinh, đã bỏ công dịch sang tiếng Việt một số bài thơ ngụ ngôn này và làm giàu cho nền văn học tiền chiến tại nước ta.