Quyển Sách “Sài Gòn – Chợ Lớn Chỉ Nam” – Thuần Phong Ngô Văn Phát

Võ Phi Hùng sưu tập

Lời Giới Thiệu:

Qua bài viết của ông kỷ sư công chánh Nguyễn văn Luân về “Nhà văn Thuần Phong NGÔ VĂN PHÁT và việc đặt tên đường phố Sài Gòn năm 1956”, tôi có tìm mượn ở Đại học Cornell và sao lại được quyển sách có tựa đề “Sài Gòn – Chợ Lớn Chỉ Nam”, do Thuần Phong (bút hiệu của Ngô văn Phát) sưu tập.

Đây là quyển sách có khổ nhỏ (15 cm) với 324 trang, do nhà Sao Mai xuất bản năm 1956. Thuần Phong là cán sự chuyên môn và trưởng phòng hoạ đồ làm việc lâu năm tại toà đô chánh Sài Gòn, dưới quyền ông trưởng ty Nguyễn văn Hanh và Đô trưởng Trần văn Hương. Sách mượn thiếu mất hoạ đồ, rất có thể là đã bị ĐH Cornell tách rời hoạ đố ra khỏi sách và giữ riêng không cho lưu hành, chỉ được đọc tại thư viện Olin (ĐH Cornell) với số ký hiệu G8024.H6 1957 B3 (khổ 26 x 49cm).

Điểm cần ghi nhận từ tài liệu này là việc đổi tên đường đã trải qua nhiều giai đoạn, mà không đồng loạt: khởi sự từ năm 1950 và chấm dứt trong năm 1955 với đa số đặt ra vào ngày 19-10-1955, trừ riêng đại lộ Cộng Hòa có tên mới (trước đó là Khải Định) vào ngày 21-12-1955 để đánh dấu chánh thể của nước Việt Nam Cộng Hoà vừa được thành lập, từ sông Bến Hải đến mũi Cà Mau qua hiến ước tạm thời ngày 26-10-1955.

Nhà sưu tập Thuần Phong chia quyển sách thành nhiều “trương” (chương)”. Phần đầu tiên với bản đối chiếu các tên đường cũ và mới của Đô thành Sài Gòn Chợ Lớn, cùng với vị trí trên hoạ đồ. Chẳng những vậy, ông còn liệt kê thêm tên đường và ngày có tên mới, do các nghị định ban hành, của khoảng 30 tỉnh thành và quận lỵ ở miền Đông và Tây Nam bộ (xem phần phụ chú bên dưới). Không chỉ chú trọng về việc tên đường, ông còn tham khảo thêm các sách sử, địa dư chí và từ tài liệu của các thân hửu để cho người đọc biết thêm lược sử của những vị anh hùng dân tộc được dùng đặt tên đường, chẳng hạn như Nguyễn an Ninh, nhà cách mạng đệ Tứ Quốc tế, đã có gần hai trang riêng để thuật lại về đời ông. Tên các công viên, địa chỉ công sở, những nơi cần biết, các bến xe hơi cũng đã được đề cập đến.

Sau đây xin trân trong giới thiệu quyển Sài Gòn – Chợ Lớn Chỉ Nam của ông Thuần Phong:

“Sài Gòn – Chợ Lớn Chỉ Nam” – Thuần Phong Ngô văn Phát

Võ phi Hùng

21-12-2025

PHỤ CHÚ

Danh sách các tỉnh, thị trấn, quận lỵ và xã ở miền Đông và Tây Nam phần có tên đường mới năm 1955

Bắc Liêu (không phải Bạc Liêu)

Thị xã Bắc Liêu

Quận lỵ Giá Rai

Quận lỵ Cà Mau

Bà Riạ

Bến Tre

Biên Hoà

Cần Thơ

Châu Đốc

Quận Tân Châu

Chợ Lớn

Quận Cần Giuộc

Gia Định

Thị trấn Bà Chiểu,

Thị trấn Phú Nhuận,

Thị trấn Thị Nghè,

Quận Thủ Đức,

Quận Hốc Môn,

Quận Gò Vấp

Gò Công

Hà Tiên

Long Xuyên

Mỹ Tho

Rạch Giá

Sa Đéc

Sốc Trăng

Tân An

Tây Ninh

Quận Châu Thành,

Quận Trảng Bàng,

Quận Gò Dầu Hạ

Thủ Dầu Một

Quận lỵ Lái Thiêu

Làng Tân Thới,

Làng An Thanh,

Quận Hớn Quản

Làng Tân Lập Phú

Quận Châu Thành

Làng Phú Cường, Chánh Hiệp

Trà Vinh

Vĩnh Long

Vũng Tàu