Người Cao Niên Sống Khỏe Sống Thọ Hơn

BS Trần Thanh Tâm

VOLUME 1

CHƯƠNG HAI

THƯỞNG THỨC ĂN UỐNG ĐỂ SỐNG KHỎE

Một thời gian ngắn sau khi lọt lòng mẹ sinh ra đời, bú sửa mẹ rồi sau đó thì cơ thể ta được tạo thành bằng những gì ta bỏ vào miệng. Không có cái ăn thì ta không có cái thân để hiện diện trên đời này.

Ăn cũng là một trong tứ khoái. Mất đi cái khoái cảm này tức là ta có bịnh gì đó!. “Có thực mới vực được đạo” (có nghĩa là khi nhu cầu vật chất được đáp ứng đầy đủ thì con người mới có thể hướng tới đời sống tâm linh được).

Bây giờ chúng ta cùng nhau tìm hiểu:

– Tại sao ta đói, ta đòi ăn ?

– Tại sao ta thích 1 vài món ăn nào đó. Dù đôi khi ta biết rõ là món ăn đó có hại cho sức khỏe nhưng ta vẫn thích ăn!.

Câu trả lời là: Khi cơ thể ta thiếu thực phẩm nó sẽ tạo ra cảm giác đói, đòi ăn. Cảm giác đói đến khi lượng đường trong máu xuống thấp. Lượng đường máu xuống quá thấp sẽ đưa tín hiệu lên não (vùng hypothalamus ở não) làm ta có cảm giác đói và đòi ăn. Cảm giác đói đòi được ăn, cần bỏ thức ăn vào miệng để ăn bất cứ món gì có thể ăn được để đưa lượng đường máu trong cơ thể trở lại mức bình thường vì đường là nguồn năng lượng để cơ thể duy trì sự sống. Như vậy ĐÓI là 1 bản năng sinh tồn.

Bên cạnh đó ta còn 1 cảm giác khác đó là cảm giác khoái khẩu hay thích khẩu. Khoái khẩu là ta cảm thấy thích 1 vài món ăn hay hương vị nào đó, nó có tính cách lựa chọn theo sở thích từng cá nhân.  Có người thích ăn món ngọt hơn món mặn. Có người thích món mắm nêm, mắm tôm trong lúc nhiều người khác không chịu nổi mùi mắm!.

Người Thổ dân Úc khi xưa ăn đuông sống, nhộng sâu bọ sống là món ăn họ rất thích. Người da trắng món ăn nào cũng phải bỏ 1 chút chất bơ (butter là mỡ sữa), hay thêm sữa vào đó thì mới thấy ngon miệng. Người Việt Nam trong các món ăn phải nêm một chút nước mắm thì mới hợp khẩu vị. Người tu hành ăn chay lâu năm sẽ trở nên khó chịu khi ngửi mùi thịt cá trong bữa ăn ….

Tại sao ?

Xin thưa, khẩu vị không phải do sắc tộc khác nhau hay huyết thống di truyền khác nhau làm  cho chúng ta ăn uống khác nhau. Chính môi trường nơi thực phẩm sẵn có khi ta sinh ra (bao gồm địa lý, văn hóa, tập quán …) là những nguồn thực phẩm khai mở khẩu vị đầu đời. Đói và đòi ăn là bản năng.  Một khi ta bị  đói thì món ăn nào được bỏ vào miệng ăn ngay và thỏa mãn ngay cơn đói là món hợp  khẩu vị, lâu dần món được cho ăn khi đói rồi được cho ăn lập lại nhiều lần và mỗi lần ăn đều thỏa mãn cơn đói thì món ăn đó theo thời gian sẽ trở nên món khoái  khẩu. Nói tóm lại khoái khẩu hay thích khẩu là 1 cảm giác hoàn toàn do kinh nghiệm chứ không phải là 1 bản năng.

Người Thổ dân Úc khi xưa ăn đuông sống, nhộng sâu bọ sống là món thích khẩu vì đó là món ăn bổ dưỡng thỏa mãn cơn đói và sinh tồn nơi khô cằn của lục địa Úc Châu.

Người da trắng thích bơ, sữa, cheese, vì đó là thực phẩm đầu đời và suốt đời của họ: Lục địa Âu châu là lục địa lạnh và bò là gia súc sinh tồn lâu đời tại đây. Chúng sống bằng cỏ trong mùa ấm mát và bằng rơm rạ dự trữ trong mùa đông. Nên sản phẩm từ bò: bơ, sữa, cheese, thịt ..là món ăn cân bằng của người Âu (dĩ nhiên sản phẩm từ heo lợn được nuôi hợp với xứ lạnh cũng là thực phẩm thích khẩu lâu đời của người phương Tây: ham, salami, sausages ..).

Người Việt Nam (tại Việt Nam) đại đa số thích nước mắm vì nước ta sống gần sông, biển, nhiệt đới mưa nhiều, cá là nguồn thực phẩm lớn, ta được nuôi dưỡng bằng sản phẩm từ cá từ ngày sinh ra đời (nhưng ngày nay con cháu chúng ta sinh ra và lớn lên ở hải ngoại nguồn thực phẩm địa phương từng xứ cư ngụ đã khác rồi thì chắc hẳn nước mắm không còn là món khoái khẩu! …)

Khi tôi ngồi ở phòng mạch, nhiều cặp vợ chồng trẻ có con nhỏ 3, 4 ,5 ,6 tuổi đến gặp chúng tôi phàn nàn:

– “Bác sĩ ơi, con chúng tôi nó có tật xấu là không chịu ăn cơm ở nhà nấu dù là bà ngoại nó nấu cơm và thức ăn rất ngon. Ép nó cách nào nó cũng nhất định khóc không chịu ăn. Nó cứ đòi ăn các loại junk foods, nó chỉ thích ăn McDonald, ăn chíp, ăn Kentucky, ăn mấy cái chocolate bars, đòi cho được ăn kẹo jelly beans. Tôi đưa cho nó 1 bịch nhỏ kẹo jelly bean mua ở siêu thị, nó ngồi nhai ngấu nghiến gần hết bịch kẹo, tôi lấy lại là nó ngồi khóc cả tiếng đồng hồ …Bây giờ làm sao giải quyết đây bác sĩ ? “

 Để giải quyết chúng ta cùng nhìn vào vấn đề này để thấy có 2 mặt của vấn đề: 

Mặt thứ nhất -” bà ngoại nấu thức ăn rất ngon”. Đúng như vậy ! Người mẹ trẻ này thích các món ăn của mẹ mình. Bất cứ người con nào cũng thích món ăn của mẹ. Dù mẹ nấu thế nào thì món ăn mẹ nấu cũng là món ăn tuyệt vời. Đó là hương vị đầu đời mẹ cho ta bằng tình thương khi ta đói. Mẹ nấu cho ta ăn khi ta về nhà sau 1 ngày mệt và đói ở trường học. Mẹ nấu cho ta ăn khi ta đi xa lâu ngày rồi quay về mái ấm có mẹ rồi mẹ cho ăn no. Hương vị của mẹ là kỷ niệm đi theo ta cho đến cuối đời.

Mặt thứ 2 của vấn đề: Trong cuộc sống ngày nay những cặp vợ chồng trẻ phải bận rộn, cả 2 đều cần đi làm để xây dựng tương lai. Nấu ăn là việc phụ lại mất thì giờ họ cần nghỉ ngơi. Nên con nhỏ thường giao cho người ở nhà phụ giúp. Hơn nửa thức ăn làm sẵn mua dễ dàng bên ngoài, hay từ siêu thị. Một khi các cháu vòi vĩnh kèo nhèo thì tiện tay cho các cháu ăn các món đang dể dàng sẵn có để dỗ dành. Rồi những ngày cuối tuần rảnh rỗi các cháu nhỏ được đi chơi dã ngoại cùng cha mẹ lại được hưởng qua những món ăn từ các quán ăn hay fast foods, McDonald, Kentucky, King burgers, pizza, uống nước ngọt coca cola v.v.. Khẩu vị các em từ lúc còn bé được luyện dần để sau cùng các thức ăn nầy trở nên món thích khẩu thỏa mãn cơn đói của các em. Đó là nguyên nhân làm các em không thích cơm gia đình.

Junk foods ăn thường xuyên rất có hại cho sức khỏe, có ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và trí não của các em nhỏ.

Nghiên cứu tại Đại học Bristol ở Anh Quốc theo dõi nhiều năm về thực phẩm ăn uống của >14.000 trẻ em cho thấy trẻ em từ 3 tuổi ăn thường xuyên thức ăn fast foods: khoai tây chiên, pizza, ăn các món ăn béo ngọt quá…  sau 5 năm thì bị kém thông minh hơn các em bé ăn uống lành mạnh cân bằng có rau, quả, thịt nấu trong gia đình. Trí thông minh của chúng bị kém đến 5 điểm IQ chỉ số thông minh. Và sự kém thông minh trở nên vĩnh viễn dù sau nầy được cho ăn uống lành mạnh trở lại.   Bởi vì 2-6 tuổi là tuổi bộ não đang độ tăng trưởng và phát triển và sẽ giữ cấu trúc não như thế cho đến lớn..

Trẻ em tạp

Trẻ em ăn uống cân bằng cơm gia đình

Thói quen trẻ con ăn tạp bên ngoài  đang tạo tổn hại cho não bộ của các cháu và nó không dừng ở đây, nó còn tạo nhiều tai hại to lớn hơn mà bực phụ huynh khó tiên đoán cho tương lai con mình.

Lý do: Một khi các cháu không thích các món ăn gia đình và cảm thấy món ăn bên ngoài là ngon là đủ thì việc gì sẽ xảy ra khi các cháu lớn lên đi vào tuổi thiếu niên gọi là tuổi teenages, teens ( 10-16 tuổi ) cái tuổi “nổi loạn”,  cái tuổi mà các cháu lúc nào cũng đặt câu hỏi “tại sao ?” khi cha mẹ khuyên bảo điều gì.

Nếu các cháu cảm thấy cơm nhà không ngon. Mái gia đình chỉ là nơi khi mệt thì về nghĩ và ngủ. Ăn ngoài vừa ngon vừa no, lại có bạn cùng lứa “hiểu mình !!!” , fun, vui hơn. Lâu dần ở tuổi thiếu niên chưa kinh nghiệm lại đang cần học hỏi điều mới thì việc gì sẽ xảy ra cho các cháu?.

Như chúng  ta vừa bàn qua , khẩu vị là 1 cảm khoái có lựa chọn và được tập dần do lập lại liên tục nên ta cần huấn luyện khẩu vị của các cháu từ lúc còn nhỏ.

Huấn luyện khẩu vị các cháu nhỏ bằng các phương thức sau đây:

– Cung cấp cho các cháu ăn những bữa ăn lành mạnh cân bằng rau nấu mềm, rau quả tươi, thịt, bánh kẹo có lựa chọn từ buổi còn thơ. Chọn những thức ăn lành mạnh cho các cháu ăn trong lúc các cháu đang đói. Theo thời gian cho ăn lúc đói thì thức ăn đó sẽ là món thích khẩu.

– Tạo thành thói quen để các cháu nhỏ từ 3 tuổi cùng ngồi ăn chung với cha mẹ  ăn những thức ăn hợp tuổi của các cháu. Đừng cho ăn vặt trước rồi ngồi vào bàn ăn. Trẻ con bao giờ cũng hãnh diện được tự làm chủ, được khen và được làm giống như cha mẹ.

 -Nếu bận đi làm không thể cùng ngồi ăn chung, hay không thể ngồi ăn cùng giờ với các cháu, ta nên mua sắm 1 bộ bàn ghế nhỏ xinh xắn dành cho trẻ em và bộ chén bát muỗng màu sắc tươi tắn để mỗi em tự hào sở hữu riêng bộ chén của mình. Tập các cháu ngồi ăn tại bàn của chúng và tự ăn qua sự giám sát của người lớn.

Trong những trường hợp các cháu đã lỡ có thói quen ăn tạp những thực phẩm không lành mạnh và đã quen khẩu vị rồi, ta không thể cấm các cháu ăn các món các cháu thích, ta phải dùng mẹo sau đây  để luyện lại khẩu vị của các cháu :

Ta đồng ý cho các cháu ăn các món các cháu thích bằng cách trao đổi có điều kiện như sau: Đợi lúc các cháu đói thật sự ta hứa với các cháu :

– ” Con ăn món này của mẹ hết đi rồi mẹ cho con ăn tiếp món con thích “.

Dĩ nhiên là vì đói nên các cháu ăn món ăn của mẹ, đến khi ăn hết rồi thì đã no, nên khi được  ăn tiếp món ăn mình thích thì không thấy thích thú nhiều nửa. Phương pháp nầy cần quyết tâm áp dụng lâu dài và luôn luôn đi đôi với lời khen, khuyến khích các cháu, tránh dọa nạt. Lâu dần món cho ăn lúc đói, món ăn thỏa mãn cơn đói sẽ là món thích khẩu.

Xin trở lại đề mục:  ăn uống để sống khỏe cho người cao niên :

Chúng ta cũng áp dụng  phương pháp này để thay đổi khẩu vị và sở thích cho người cao niên. Chúng ta chọn ăn những món ăn có lợi cho sức khỏe cho người cao niên và ăn lúc ta đang đói. Lâu dần các món ăn đó sẽ trở thành món thích khẩu.

Duy trì khẩu vị cho người cao niên là 1 điều tối cần. Còn ăn ngon miệng là 1 triệu chứng cơ thể khỏe mạnh, khi quý vị cảm thấy không ngon miệng, sợ thức ăn tức là cơ thể đang có nội bệnh cần chữa trị.  Tuy nhiên bình thường bộ tiêu hóa của người cao niên hoạt động chậm hơn khi xưa vì nước bọt, dịch vị tiêu hóa tiết ra ít đi, ruột co thắt chậm hơn, dễ bị đầy hơi. Do đó nhiều thức ăn ta thường thích ăn ngày nào khi còn trẻ bây  giờ đã trở nên lỗi thời cho tuổi tác của chúng ta.

 LỰA CHỌN LOẠI THỰC PHẨM

Bây giờ chúng ta cùng tìm hiểu món ăn nào là món ăn lành mạnh giúp cải thiện sức khỏe cho người cao niên?: 

Xin lấy 1 thí dụ: Khi ta xây 1 cái nhà ta cần những vật liệu nặng chính yếu là : cây gỗ, gạch đá, xi măng để xây nhà. Rồi đến các vật liệu nhỏ hơn nhưng rất tối cần, đó là đinh ốc, bù long, bản lề sắt thép để nối kết các vật liệu chính yếu để thành hình cái nhà và giữ vững chắc cái nhà. Thiếu các vật liệu nhỏ nầy thì căn nhà không thể đứng vững. Một khi nhà đã thành hình vững chắc, nó cần phải được sơn phết bằng sơn chống rỉ sét, chống mối để giữ căn nhà tồn tại lâu dài.

Cơ thể con người cũng thế. Giống như 1 cái nhà, cơ thể phải cần vật chất để xây nên. Nhưng khác ở điểm cái nhà thì cố định, còn cơ thể thì di động và luôn tân tạo nên vật liệu cho cơ thể phải được cung cấp liên tục vì cơ thể chuyển hóa  không bao giờ ngừng (ngừng tức là chết). Do đó ăn và uống  là cần thiết đễ có vật liệu nuôi cơ thể. Cũng như 1 cái nhà, cơ thể ta cần:

     + Cần 3 vật liệu lớn chính yếu đó là :

        – 1-Chất béo tức chất dầu mỡ (fats),

        – 2- chất đạm (proteins)  và

        – 3-chất bột đường (carbohydrates).

  + Cần những  vật liệu lượng nhỏ nhưng rất tối cần là :

        -1-các sinh tố (vitamins) , và

        -2-các hiếm kim (minerals).

       -3-Cần chất chống oxy hóa (antioxydants): để giữ cơ thể không tự hủy hoại (tức ngừa ung thư).

Các bậc cao niên sẽ hoàn toàn tự do trong việc chọn lựa các món ăn theo sở thích và theo nhu cầu của cơ thể mình (tùy theo sức khỏe đang có, tùy vào bịnh trạng và di truyền của chính mình). Lựa chọn thực phẩm đúng cách sẽ giúp ta sống khỏe mạnh và ngừa được nhiều bịnh tật, tức sống thọ hơn.

Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu các loại thực phẩm khác nhau để dễ lựa chọn cho hợp với cơ thể mình nhé….